|
4. Кўчмас мулк бозори хизматлари.
Кўчмас мулк бозоридаги хизматлар воситачи характерга эга бўлиб, битимларни амалга оширишда ыуйидаги жиҳатларга билан боғлиқ:
- кўчмас мулк ташкилотлари томонидан саноат, техника ва ноишлаб чиқариш мақсадларида (уй-жойдан ташқари)сотиш ва лизинг;
- биржалар, брокерлик идоралари ва кўчмас мулк агентликларидан воситачи сифатида фойдаланиб, саноат ва техник кўчмас мулк, уй-жой ва бошқа кўчмас мулкни сотиб олиш, сотиш ва лизингга бериш.
Кўчмас мулк бозорида хизматларнинг энг муҳим фарқловчи характеристикаси юқори мураккаблик бўлиб, у туфайли моддий ва номоддий элементлар нисбатига қараб типик хусусиятларнинг мавжудлиги хизмат фаолиятининг ўзига хос турларида бир хил бўлмайди. Шундай қилиб, уй-жой кўчмас мулк операциялари учун кўчмас мулк хизматлар кўчмас мулкни баҳолаш хизматлари кенг кўламини ўз ичига олади, бунда хусусийлаштириш бўйича маслаҳатлашувлар, алмашиш, сотиб олиш ва сотиш, мерос, ипотека кредит фойдаланиш, уй-жой субсидиялари, ҳарбий сертификат, ахборот хизматлари, ҳуқуқий қўллаб-қувватлаш, ва бошқалар шаклланади. Бу соҳада консалтингни типик хизматлар (номоддий асосларда, ишлаб чиқариш ва истеъмол бирлиги, хизмат жараёнида истеъмолчиларнинг иштироки) таркибига киритиш мумкин.
Кўчмас мулк бозорида воситачилик хизматлари юридик ва жисмоний шахсларга нисбатан қатъий мослаштирилган, чунки мулкий муносабатлар қонуний белгиланган тартибда давлат рўйхатидан ўтказишни талаб қилади.
Риелторлар олди-сотди, ижара, кўчмас мулкни айирбошлаш учун воситачилик вазифаларини бажаради. Риелторларнинг Россия гилдияси (РГР) риелторни умуммиллий сертификатга эга бўлган ва РГР аъзоси бўлган компанияда ишлайдиган сертификатланган мутахассис сифатида белгилайди. "Риелтор" атамаси Америка Қўшма Штатларида патентланган, ва миллий профессионал жамиятлар билан келишувга кўра, фақат Канада, АҚШ, Ямайка, Россия кўчмас мулк мутахассислари шундай аталишлари мумкин.
Маҳаллий кўчмас мулк компанияларининг иш технологияси хорижий амалиётдан сезиларли даражада фарқ қилади. Шундай қилиб, АҚШ, Канада ва Европа мамлакатларида кенг тарқалган кўчмас мулкнинг Aмерика модели мижозларни жалб қилиш учун тўғридан-тўғри рекламадан фойдаланмайди ва экспертлар иши ўз мижозлар базасига хизмат кўрсатишга асосланган. 90-йилларда мавжуд бўлган "Inter-оксидентал" ва "Respect" маҳаллий компанияларининг тажрибаси шуни кўрсатадики, тўғридан-тўғри реклама кўмагидан воз кечиш бош фирма билан шартли равишда алоқа ўрнатган камбағал брокерларнинг пайдо бўлишига сабаб бўлган
Девелоперлар- кўчмас мулк ишлаб чиқувчилари бўлиб, асосан инвестицион ва қурилиш хизматларини тақдим етиш билан шуҳулланадилар. Ривожланиш-кўчмас мулкнинг сифат жиҳатидан ўзгариши бўлиб, унинг қиймати ошишини таъминлайди. Яъни, ривожланишнинг мақсади фақат кўчмас мулкни яратиш ёки реконструкция қилиш эмас, балки ушбу тижорат обектлари ҳисобига даромад олишдир.
Ривожланишнинг моҳияти кўчмас мулк соҳасидаги инвестиция лойиҳасини бошқариш бўлиб, у ўз ичига:
*иқтисодий самарали ривожланиш лойиҳасини танлаш;
*тегишли органлардан уни амалга ошириш учун барча зарур рухсатномаларни олиш;
* инвестицияларни жалб қилиш шартларини аниқлаш, зарур ҳолларда уларни қайтариш механизми ва шаклларини ишлаб чиқиш;
* инвесторларни қидириш ва жалб қилиш;
* пудратчиларни танлаш, уларнинг фаолиятини молиялаштириш ва уларнинг иши мониторингини олиб бориш;
* яратилган кўчмас мулк объектини реализация қилиш ёки уни буюртмачи ихтиёрига ўтказиш.
Кўчмас мулкни ривожлантириш(девелопмент)-турли фаолият турларини қамраб олувчи кўп қиррали бизнес ҳисобланади. Бундай инвестиция ва қурилиш лойиҳасини амалга оширишда ишлаб чиқарувчи(девелопер)нинг фаолияти қуйидаги босқичлардан ўтишини назарда тутади:
1. Маркетинг таҳлили;
2. Лойиҳа учун бизнес концепциясини яратиш;
3. Лойиҳани бизнес режалаштириш;
4. Лойиҳанинг инвестицион таҳлилини тайёрлаш;
5. Рухсатномаларни лойиҳалаштириш ва тайёрлаш;
6. Объектнинг қурилиши;
7. Лойиҳани амалга ошириш ва бошқариш ёки сотиш.
Кўчмас мулк нима? Қандай мулклар кўчмас мулк ҳисобланади?
Ўзбекистон Респубдикасининг “Риэлторлик фаолияти тўғрисида”ги Қонуни амалга жорий этилгандан сўнг ўтган йиллар даврида кўчмас мулк тушунчаси ва бундай мулклар тоифасига нималар кириши ҳақидаги савол жудаям долзарб бўлиб қолди. Хўш, ушбу масаланинг долзарблиги нималардан иборат?
Кўчмас мулк тушунчаси ва бундай мулклар тоифасини аниқлаштириб олиш риэлторлик фаолиятини амалга оширишнинг қонунийлигини таъминлайди. Ўзбекистон Республикаси “Риэлторлик фаолияти тўғрисида”ги Қонунининг 3-моддаси 1-қисмига мувофиқ риэлторлик фаолияти деганда юридик ва жисмоний шахсларнинг кўчмас мулк объектларига ва уларга бўлган ҳуқуқларга доир битимлар тузиш билан боғлиқ хизматларни шартнома асосида кўрсатиш бўйича тадбиркорлик фаолияти назарда тутилган. Ўз навбатида мазкур Қонуннинг 4-моддаси 5-қисмига кўра риэлторлик ташкилотларига риэлторлик фаолиятидан ташқари бошқа фаолият турларини амалга ошириш таъқиқланган. Бундан кўриниб турибдики, риэлторлик ташкилотлари фақатгина кўчмас мулк объектларига ва уларга бўлган ҳуқуқларга доир битимлар тузиш билан боғлиқ хизматларни кўрсатишлари мумкин бўлиб, улар кўчмас мулк ҳисобланмайдиган мулкларга оид хизматлар кўрсатиш ваколатига эга эмаслар. Қонуннинг мазкур талабини бажариш учун эса риэлторлик ташкилотининг ходимлари кўчмас мулк нима эканлигини ва бундай мулклар сирасига қандай мулклар киришини яхши англаб олишлари ниҳоятда муҳимдир.
my.gov.uz порталида уй-жой мулкдорлари учун қуйидаги хизматлар киритилган:
- Тошкент шаҳри ҳудудида ўз уй-жойининг мавжудлиги/йўқлиги тўғрисидаги гувоҳномани олиш;
- Тошкент шаҳридаги мол-мулкка нисбатан хатлов/тақиқ борлиги тўғрисида маълумот бериш.
Юридик ва жисмоний шахслар ушбу хизматлардан фойдаланиш учун кадастр рақамини ва манзили ўз ичига олган шахсий кабинетдаги уй-жойлар тўғрисидаги маълумотларни тўлдиришлари керак. Малумотнома олиш учун сўров киритилган маълумотларга асосланган ҳолда автоматик тарзда амалга оширилади.
Ўз уй-жойининг мавжудлиги/йўқлиги тўғрисидаги маълумотномани олиш учун мурожаатчи Ягона интерактив давлат хизматлари порталида махсус шаклни тўлдиришлари зарур. Маълумотномани шакллантириш муддати уч иш кунини ўз ичига олади. Ушбу маълумотнома имтиёзли уй-жой, ипотека кредитлари ва бошқаларни олишда талаб этилади.
Мулк бўйича хатлов ёки тақиқларнинг мавжудлиги тўғрисида маълумот Тошкент шаҳар ер ресурслари ва давлат кадастри бошқармаси томонидан тақдим этилади. Маълумотлар уч иш куни мобайнида бепул тақдим этилади.
Назорат саволлари
Суғурта унинг мазмун ва моҳиятини тушунтиринг
Суғурта хизматлари ва уларнинг турлари ҳақида тушунча беринг
Суғурта хизматининг жаҳон иқтисодиётидаги ўрни қандай?
Ўзбекистонда суғурта хизматлари кўрсатиш бозорининг шаклланиши ҳақида маълумот беринг
Ахборот хизматлари бозори ва уларнинг турларини тушунтиринг
Кўчмас мулк бозори хизматлари моҳияти нимада?
Риэлторлик фаолияти ҳақида маълумот беринг
Риэлторлик хизматларининг ривожланиш динамикаси.
Do'stlaringiz bilan baham: |
