10-мавзу. Суғурта, молия ҳамда ахборот ва кўчмас мулк бозорлари хизматлари бозори. Режа

10-мавзу. Суғурта, молия ҳамда ахборот ва кўчмас мулк бозорлари хизматлари бозори.

РЕЖА:

1. 
   Суғурта хизматлари, уларнинг моҳияти
   
2. 
   Ўзбекистонда суғурта хизматлари кўрсатиш бозорининг шаклланиши
   
3. 
   Ахборот хизматлари бозори
   
4. 
   Кўчмас мулк бозори хизматлари
   

1.Ҳар қандай инсон келажакка ишонч билан қарашга интилади. Ҳодисаларни ҳеч ким олдиндан айтиб бера олмаслиги туфайли суғурта каби хизмат кўрсатиш соҳасига эҳтиёж ортади. Фаолиятнинг бу турини амалга ошириш тартиби кўп жиҳатдан амалдаги Қонунчилик ҳужжатлари билан белгиланади.

Суғурта бу томонлар (суғурта компанияси ёки суғурталовчи ва мижоз ёки суғурталановчи) ўртасидаги ҳужжатлаштирилган муносабатларни назарда тутади. Уларнинг мақсади суғурта мукофотларидан ҳосил бўлган пул маблағлари ҳисобига олдиндан (суғурта ҳодисаси деб аталадиган) муайян ҳодисалар вужудга келган тақдирда (унинг мол-мулки, соғлиғи ёки бошқа муҳим нарсаларга нисбатан) суғурталановчини эгасининг манфаатларини ҳимоя қилишни таъминлашдан иборат.
Суғурта иши назариясига кўра, бу фаолият тури асосланадиган суғуртанинг муайян тамойиллари мавжуд. Буларга қуйидагилар киради:

• 
  эквивалентлик-муайян таҳлика худудида бўлган барча шахслар, ҳақиқатдан, суғурта ҳодисаси ҳисобланадиган вазиятда бўла олмасликларини олдини олиш мақсадида компания даромадлари ва унинг харажатлари ўртасидаги мувозанатни сақлаш зарурати;
  
• 
  бехослик(тўсатдан)- эҳтимоли юқори бўлган ҳодиса сифатида юзага келганда ҳисобга олиш (агар қасддан қилинган ҳаракат бўлса, зарар суғурта компанияси томонидан қопланмайди).
  

Фақат фойда бўлсагина суғурта компанияси ўз фаолиятини амалга ошириш ва керакли тўловларни амалга ошириш имконига эга бўлади.

Кўриб чиқилаётган муносабатларни расмийлаштирилиши учун камида икки томон иштирок етиши керак. Одатий схема бўйича суғурта субъектларига суғурталовчи ва суғурталановчи киради. Томонлардан бири суғурта хизматларини кўрсатувчи компания ҳисобланади. У давлат ва хусусий мулкчиликка эга бўлиши мумкин ёки у акциядорлик жамияти бўлиши ҳам мумкин.
Айнан суғурта ходими ўз мижозлари (юридик ва жисмоний шахслар бўлиши мумкин)га қандай ва қай усулда хизмат кўрсатишни ҳал қилади. Ўз навбатида, суғурталановчилар шартлар мос келганда уларни қабул қилишлари мумкин. Сўнгра улар суғурта компанияси билан белгиланган намунадаги тегишли шартномани имзолайдилар ва полис ҳуқуқига айланадилар (суғурталанган шахс сифатида ҳаракат қиладилар). Бироқ, ушбу ҳужжат ҳимоя кафолатини таъминлашдан ташқари, суғурта мукофотини мажбурий тўлаш шаклида муайян мажбуриятларни юклайди. Бу бир маротаба ёки мунтазам бўлиши мумкин.
Суғурта предмети бўлиб исталган буюм ёки соҳа бўлиши мумкин. Мижоз зарур деб ҳисоблаган нарсаларини: мол-мулк ва қимматбаҳо буюмлар, ҳаёт ва саломатлик, жавобгарлик, кўчмас мулк, транспорт, молиявий ёки хўжалик таваккалчилиги, юк ва бошқаларни суғурта қилади.
Ўз навбатида, суғурта объекти-бу тузилган шартнома шартларига кўра суғурталанувчи суғурта ҳодисалари сони билан боғлиқ ҳодиса юз бергандан сўнг зарар кўрган тақдирда полисга тўланиши лозим бўлган аниқ миқдордир.
Суғурта хизматларини кўрсатишнинг барча хусусиятларини билиш учун аввало шартномага мурожаат қилиш керак.
• Ҳар бир суғурта компанияси ўз ишининг шартларини белгилайдиган ўз стандарт ҳужжатини ишлаб чиқди. Умумий қоида сифатида мижоз айнан қандай суғурта қилишни хоҳлашига қараб маълум хизматни танлаш имкониятига эга
* Томонлар шартноманинг амал қилиш муддатини, шунингдек суғурта компаниясига белгиланган муддатда ўтказилиши лозим бўлган тўловлар суммасини келишиб оладилар.
• Агар суғурталанган шахс суғурта ҳодисаси юз берганлиги туфайли зарар кўрган бўлса (пул шаклида ҳам, моддий бўлмаган шаклда ҳам ифодаланиши мумкин), компания унга компенсация тўлайди ва шартномага мувофиқ қўшимча ёрдам кўрсатади.
Бироқ шуни ҳисобга олиш керакки, суғурта компаниясидан товон пули олиш учун унга зарар аслида маълум шароитларда олинганлигини исботлаш керак. Бунинг учун, ўз вақтда компания ходимлари билан боғланиш, шунингдек ҳужжатлар зарур пакетини тўплаш керак бўлади. Муайян иш бўйича барча зарур маълумотларни суғурта шартномасида топиш мумкин, бу томонларнинг муайян мажбуриятларни қабул қилишга рози эканликларини тасдиқлайди.