1. Ўзбекистон тарихи фани предмети ва уни ўрганишнинг назарий услубий асослари, манбалари ва аҳамияти


Бобур- давлат арбоби, шоир ва тарихчи



Download 199,28 Kb.
bet22/47
Sana21.02.2022
Hajmi199,28 Kb.
#57617
1   ...   18   19   20   21   22   23   24   25   ...   47
Bog'liq
O'ZBEKISTON TARIXI IMTIXON UCHUN

25. Бобур- давлат арбоби, шоир ва тарихчи.
Захириддин Мухаммад Бобур 1483 йил= 14 февралида Фаргона вилояти= пойтахти Андижонда тугилV. Отаси Умаршайх Мирзо темурий/+ б/б, Фаргона вил.да хокимлик ки/ эди. Бобур юкори савияли муаллим ва мураббий/= кулида тарбияланди. Хат саводини тезда чикариб илм.фан адабиёт ва тарих б-н шугуллана бошлади. 1494 й.да Умаршайх Мирзо халок булади. Ёш Бобур онаси Нигорхо ним б-н хокимиятни юргизади. Бобур Самаркандни кулга киритишга ва йирик давлат куришга интилади. У самаркандни кулга киритV ва кенгайтирV булсада, лекин инкирозга юз тутV темурий/ давлатини халокат+ куткариб кололмайди. Темурий/ давлатини Шайбонийхон боши ни кучманчи/ кушини зарбаси+ емирила бошлайди. Шай.хон кушинига карши курашда Темурий хукмдор/ уз куч/ини бирлаштира олмайди/. Бобур Шай.хон бошлик кушинга карши узок ва каттик кураш олиб борди. Бирок Бобур бошка темурий хукмдор/+ етарли ёрдам ололма ди ва енгилади. У бирмунча вакт Зарафшон ва Чирчик водий/ида, Фаргона ва бошка жой/да куним топади. Мав-хрда йирик ва мустахкам хокимият вужудга келтиришга кузи етмайди. 1504 й. 300+ зиёд аскари б-н юриш килиб Афгонистон ни эгаллади. У ерда кучманчи афгон кабила/и, узб/, тожик/, мугул/ва бошка/ яшар эди/. Улка Темурий/га карар эди. Афгонистон давлати эса 18 аср бош/ида вужудга келади. Хокимиятни мустахкам лаб олV+ сунг Бобур Афг.н= хужалиги ва ма+иятига катта эътибор бериб, у ерда мактаб ва мадраса/ бино килдирди, чорбог/ барпо этди. Бобур уз давлатини жануб томонга кенгайтриш, Хиндистон ни эгаллаш харакатини бошлади. 1529 й.да у Хинд.нга юриш бошлади. Хинд.ндаги нотинч вазият Бобурк галабасига катта ёрдам берди. Бобур Хинд.н ва Афг.нни уз ичига олV катта давлатни барпо этди. Бобур асос солV давлат Хинд.нк ижт.сиёс ва икт.й ма+ий тараккиётида ижобий рол уйнади. Бобур Хинд.н= хужалик хаётига, ма+иятити ва ободончилигига катта эътибор берди. У Хинд.н= хилма.хил кабила ва халк/и= урф одат ва расм русум/ига караб иш курарди. Атрофига олим/ни ва саъаткор/ни туплади. Хинд олим/и + бирини узига вазир килиб олди. Бобур= атрофида тажрибали бек/ ва фозил киши/ б-н кенгашиб иш тутар, угил/ига хам шуни маслахат берарли. Бобур юртини кумсайди, ёр дуст/ни согинарди. Кун/= бирида унга Фаргона+ ковун келтирилVда, у ковун суйиб туриб аччик йиглайди. Бу она диёрига булV мухаббати, согинч армон/га тула куз ёш/ эди. Бук устига соглиги хам ёмонлашади. Лекин шунга карамай Бобур Мовороунахрдаги дуст/и, ёр биро//и б-н муттасил алокада б.б турарди, умри= охирига кадар Мовороунахрга кайтиш орзуси+ умидини узмайди. Бобур 1530 йилк 26 декаб.да Аграда узи обод килV Зарафшон чорбогида вафот этади. Кейинчалик чевараси Шох Жахон ук хокини Кобулга кучириб, макбара курдирди. Бобур асос солV давлат Хинд.н= Англия томони+ босиб олинишига кадар давом этди. Бобур= ворис/и бобурий подшо/, айникса Акбар шох (1556.1605) Хинд.н= сиёсий хокимиятини муситахкамлаш, хужалиги ва мад.тини ривожлантиришда катта ижобий рол уйнайди. Бобур 16.17 ёши+ бошлаб бадиий ижод б-н шугулланади. Бобур саргузашт/ни 15 аср охирида ва 16 аср бош/ида Мовороунахр, Хуросон, Афг.н ва Хинд.нда руй берV тарихий вокеа/ни тасвирлаб машхур асари «Бобурнома»ни яратди. «Бобурнома» Бобур= энг йирик ва ажойиб асари б.б, уни бутун дунёга танитади. Европа шаркшунос/и, жумла+, Венгрияк машхур олими Вамберри бу асарни Юлий Цезарь= комментария/и б-н бир каторга куйV, юксак бахоланV эди/. «Бобур.а» тарихий.бадиий асардир. 1503.1504й.да «Хатти.Бобурий» деV алифбени яратди. Бобур илм.фан= турли соха/ига доир бир неча кимматли асар/ яратV. Жумла+, у аруз назарияси хакида катта рисола ёзди. Бобур мусика сохасида хам унумли иш килди. У «чоргох савт»/и+ бирида ижод этди ва мусикага доир «мусика илми» деV асарни яратди. Бобур «харб иши» номли рисола хам ёзV эди. Бобур бадий ва илмий асар/ б-н бирга диний асар/ хам ёзV. Бобур узб адабий тили ва узб адабиёти= хамда илм.фан ривожига катта хисса кушди. Бобурк шерияти узок хаётий мазмуни маърифатпарварлик мохияти, ростгуйлик, тугрилик, самимийлик каби ижобий хислат/ни мадх килиши, тили= бойлиги бадий соддалиги ва жушкинлиги б-н узб дунёвий шеърияти= тараккиётида мухим рол уйнайди. Бобур хает, севги ва шодликни куйлайди. Хакикий хаётни эътироф килV шоир хаётк гам алам ва кайгу хасрат б-н эмас балки бахт саодат, шодлик ва кувноклик б-н утишини хохлайди. Бобур севгини кадрлайди. Ва вафо садокатни шарафлайди, инсонни илм маърифатга яхши хулк атворли булишга ундайди.Шахснинг том маънодаги сифати ва ўзига хос бўлган хусусиятлари бор. Шахслар турли ижтимоий тоифа ва сохаларга мансуб бўлади. Улар дунёқараши, одамийлиги, жамиятга, атроф-мухитга муносабати билан ажралиб туради. Фазилати, ўзига хос сифатлари туфайли шахслар бир неча туркумга бўлинади. Донишманд, катта истеъдод эгаси, буюк сиймо, раҳнамо, сиёсий арбоблар ўзига хос фазилатлар, хусусиятларга эга бўлади. Инсоннинг шахс бўлиб шаклланишида тарихий давр ва вазиятнинг ўрни катта. Бу жараёнда эхтиёж, зарурат билан бирга тасодиф хам мавжуд. Буюк сиймоларнинг тарих сахнасида пайдо бўлишидаги асосий омиллар: замон тақозоси, миллат қайғуси, халқ дардидир. Тўмарис, Широқ, Спитамен, Муқанна, Жалолиддин Мангуберди, Нажмиддин Кубро, Маҳмуд Торобийларнинг рухий мардлиги, зийраклиги, жасорати, ватанпарварлиги бунга мисолдир. Илмий, маънавий, маданий сохаларда тарихимизда чуқур из қолдирган сиймолар: ал-Хоразмий ва ал-Фаргоний, имом ал-Бухорий ва ат-Термизий, буюк алломалар Форобий, Беруний, Ибн Сино, М.Қашғарий, Юсуф Хос Хожиб, М.Улугбек, А.Навоий, К.Бехзод каби буюк зотлардир. ХХ аср бош/ида ўлкамизда жадидчилик харакати бошланди. Улар халқ дарди сабабларини англаб, бу холатдан чиқиш йўлидаги саъи-харакатлари билан тарихда из қолдирдилар. Тарихни халк яратади, аммо тарихда шахс= урни узига хос даражала б.б келV.Тарихий давр/да маълум бир шахс/ жамиятдаги урнига, унга кушV хиссасига караб туриб тарихда туб бурулиш/ ясайди. У/Ода кадимги давр/+ бошлаб шахс= жамиятдаги урни юкори даражада булV.М.н: Мил ав 6.асрда яшаV Масагет/ маликаси Тумарисдир. У уз давлати ва халки= етакчиси б.бгина колмас+, Эрон хукмдори Кир га карши курашда кахрамонлик намуна/ини курсатиб, халкини Эрон ахмоний/и зулми+ маълум даврга саклаб колди. Искандар Зулкарнайн юруш/ига карши курашда халкка етакчилик килV рахнамо булV Спитамен халк= озодлиги ва эрки у.н курашV. Бу курашда халк маглуб булса хам, узлигини ма+иятини саклаб колди. Халки= равнаки у.н хизмат киладиV подшо/ хам тарихда учраб туради. Бу/га мисол килиб А Тем, Мирзо Улугбек, олишимиз мумкин. Темур= стратегияси Европа харбий академия/ида дарс сифатида утилV. Улугбек= яратV “Зижи курагоний” асари хозирги кун/гача уишини хайратга солади. Демак, тарих ғилдирагини буюк шахслар, сиймолар айлантиради. У/ ижт. Вазият тақозоси билан сиёсий майдонга чиқадилар. Айни пайтда, улар халқ фаолиятига, унинг қўллаб – қувватлашига таянадилар. Зеро, шахс/ кўпчилик манфаатини инобатга олгандагина, уларга суянгандагина, уларни эргаштира олгандагина эзгу иш/ амалга ошади, тараққиёт жадаллашади.
Download 199,28 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   18   19   20   21   22   23   24   25   ...   47




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish