1 Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги тошкент архитектура қурилиш институти

1.5. Биоценозлар ва экотизимлар
Популяцияларнинг ўзаро таъсири тирик тузилмаларнинг янада 
юқори даражаси 
- 
биотик жамоалар ѐки биоценозлар характерини белгилайди, 
муайян ташқи муҳит ѐки фазо ва вақтда жамоа бўлиб (биргаликда) яшайдиган 
турли турлар (ўсимликлар, ҳайвонлар, замбруғлар ва микроорганизмлар)нинг 
популяциялари мажмуасидан иборат биологик система биоценоз дейилади. 
Туркум (биоценоз)ларни ўрганишдан мақсад уларнинг барқарор ҳаѐти 
қандай таъминланишини, туркумларнинг ўзгаришига биотик ўзаро таъсирлар 
ва яшаш муҳити қандай таъсир кўрсатишини ойдинлаштиришдир. 

---

19
 
Табиатда барча тирик организмлар жамоага бирлашиб, у ѐки бу 
даражадаги доимийлик хос бўлган туркум ҳосил қилади. Туркум таркиби 
маълум абиотик омилларнинг қўшилиши, шунингдек, унинг таркибига 
кирувчи, эҳтиѐжлари бўйича ўхшаш бўлган турли организмларнинг ўзаро 
боғлиқлиги билан белгиланган. Улар орасидаги боғлиқлик озиқ, ҳимоя, 
туркумларнинг барча турларининг кўпайиши билан таъминланади.
Тирик организмларнинг ўзаро таъсирлашиши натижасида экологик 
система ҳосил бўлади
. 
У тирик организмлар ва уларнинг яшаш муҳитидан 
ташкил топган ягона табиий мажмуадан иборат. 
Экотизимнинг барча таркибий қисми (компоненти) ўзаро таъсирлашади 
ва бир-бирига таъсир кўрсатади. Оддий сув ҳавзаси экосистемага мисол бўла 
олади. У ўз тузилмасида гидробинтлар туркумини, сув таркибининг физик ва 
кимѐвий хоссаларини, туби рельефининг хусусиятларини, тупроқ-лойи таркиби 
ва тузилиши, суви сирти билан ўзаро таъсирлашувчи атмосфера ҳавоси, қуѐш 
радиациясини қамраб олади. Экосистемаларда тирик ва нотирик табиат 
ўртасида доимий равишда энергия ва модда алмашинуви содир бўлади. 
1.6. Иқтисодиѐтнинг реал тармоқларини ривожланишида муҳим