1 Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги тошкент архитектура қурилиш институти

27
 
Орол денгизига сув оқиб келиши
Давлатлар 
Дарѐ ҳавзаси (км3) 
Орол денгизи ҳавзаси 
Сирдарѐ 
Амударѐ 
км3 
% 
Қозоғистон 
2,4 
- 
2,4 
2,1 
Қирғизистон 
29,1 
1,6 
30,7 
27,4 
Тожикистон 
1,0 
54,0 
55,о 
48,9 
Туркманистон 
- 
1,50 
1,50 
1,3 
Узбекистан 
6,3 
5,0 
11,3 
10,1 
Афғонистон ва Эрон 
- 
11,5 
11,5 
10,2 
Жами Орол денгизи 
ҳавзаси 
38,8 
73,6 
112,4 
100,0 
Ўзбекистонда Орол денгизи минтақасига Қорақалпоғистон Республикаси, 
Хоразм вилояти ҳамда Навоий ва Бухоро вилоятлари ҳудудларининг айрим 
қисмлари киради. 
Тарихнинг турли даврларида Орол денгизи кўлами ўзгаришларга дуч 
келган. Лекин, илгари бўлган барча ўзгаришлар табиий сабаблар натижасида 
юзага келган бўлса, ҳозирда олимлар жорий тангликнинг асосий сабаби ўтган 
асрнинг 1960 йиллардан бошлаб Орол денгизига сув келиб тушиши 
камайганида, деган хулосага келмоқдалар. Сув келиб тушишнинг камайиши бу 
табиий равишда юзага келадиган беаѐв қурғоқчилик ѐки иқлим ўзгаришининг
оқибати эмас, балки сувдан нооқилона фойдаланиш ҳамда Орол денгизига 
қуйиладиган асосий дарѐлар – Амударѐ ва Сирдарѐ сув ресурсларидан
фойдаланишда мувозанатни бузишнинг бевосита натижасидир (2-расм). 
Яқин ўтмишда, яъни ўтган асрнинг 1960 йилларида Орол денгизи 
ҳажми майдони 67000 км2, сув сатҳи кўрсаткичи 53,4 м тенг тўртинчи сув 
объекти ҳисобланган. Сувнинг минераллашуви бир литрга 10 граммни 
ташкил этган. Ҳозирги вақтда Орол денгизи майдони 1960 йилларда кузатилган 
майдоннинг ярмидан камини ташкил қилади, сув ҳажми 9 баробардан кўпроқ 
қисқарган, сувнинг минераллашуви 10 баробардан ортиқроқ ўсди. Қуриган 
денгиз туби майдони 4,0 млн. гектардан кўпроқни ташкил этди. 

---