1 Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги тошкент архитектура қурилиш институти

Туманларни жойлаштириш лойиҳалари ва чизмалари. 
Шаҳарсозликни 
лойиҳалаш тизими – бу мезо майдонлар даражасидир. Туманни лойиҳалашда 
экологик дастур, туманнинг экологик каркасининг тузилиши ва урбоэкологик 
зоналашни ифодалайдиган табиий атроф-муҳитни муҳофаза қилиш 
тадбирларида қатъий талаб қилинадиган ҳудудий ѐндашишни сақлайди. Ҳар 
бир ажратилган зонада қуйидаги муҳим табиий атроф-муҳитни муҳофаза 
қилиш объектларини жойлашадиган жойини белгиланиши билан майдонларни 
ишлатиш бўйича тегишли экологик тартиб ўрнатилади: 
қўриқхона ва ўсимликлар алоҳида қўриқ остида бўлган қўриқхона; 
қаттиқ маиший чиқиндиларни кўмиш майдонлари; 
сув тозалаш иншоотлари; 
шовқинни сўндириш учун қурилмалар ва б.қ. 

---

107
 
Туманни жойлаштириш лойиҳалари ва чизмаларида экологик муаммолар 
мажмуи “Туманни жойлаштиришда табиий атроф-муҳитни муҳофаза қилиш 
бўйича қўлланма”га мувофиқ тузиладиган “Табиий атроф- муҳитни муҳофаза 
қилиш” қисмида акс эттирилади ва у қуйидаги кичик бўлимларни ўз ичига 
қамраб олади: 
туманнинг умумий экологик тавсифи; 
атмосфера ҳавосининг муҳофазаси; 
ер юзаси ва остидаги сувнинг муҳофазаси; 
бузилган ерларнинг тикланиши ва тупроқ-ўсимликлар қатламининг 
муҳофазаси; 
шовқин, электромагнит тебраниш, иссиқлик ифлосланиши ва радиация 
таъсиридан табиий атроф-муҳитни муҳофаза қилиш; 
яшил майдонлар тизимини шаклланиши, ландшафтнинг яхшиланиши ва 
сақланиши, ҳайвонот оламининг муҳофазаси; 
муҳандислик экологик зоналаш; 
табиий атроф-муҳитни экологик муҳофазалаш бўйича тадбирларнинг 
самарадорлиги. 
Шаҳарларни жойлаштириш бош лойиҳалари ва чизмалари. 
Ушбу 
даражада урбоэкологик вазифалар табиий атроф-муҳитнинг ҳолати самарали 
режалаштириш воситаларининг баҳоланиши ва танланиши йўли билан 
ечилади. Узоқ истиқболли ва лойиҳавий ечимларни амалга оширишдан сўнг, 
табиий атроф-муҳитнинг кутиладиган ҳолатини комплекс баҳолаш берилади. 
Айниқса сўнги йилларда ландшафтга юқори эътибор берилмоқда. Бу 
комплексларни тикланиши ва сақланишининг зарурлиги шаклланадиган 
ландшафт билан фақатгина боғлиқ бўлмасдан, балки яшайдиган аҳолининг 
шинам экологик хавфсиз ва эстетик шароитларини таъминланишининг 
муҳимлиги билан ҳам боғлиқдир.