1 Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги тошкент архитектура қурилиш институти

4
 
очиб бериши”. У инглиз олими Чарльз Дарвиннинг тирик организмларнинг 
эволюцион ривожланиши тўғрисидаги таълимотини ривожлантириб, ҳар 
қандай тирик организм атроф табиий муҳитга мослашиб, ўзининг морфологик 
(ички) ва морфометрик (ташқи) кўрсаткичларини ўзгартириб боришини, 
мослашмагани эса табиий танлаш асосида қирилиб кетишини исботлаб берди. 
Э.Геккель “экология” сўзига таъриф берар экан, инсон томонидан 
“табиатни иқтисодий тадқиқ қилиш” деган иборалари биз учун алоҳида 
аҳамият касб этади. Чунки у табиатни сон жиҳатдан ифодаланиши инсон 
иқтисодиѐтига нечоқли боғлиқлигини ифода этди. 
Экология сўзи грекча бўлиб, “
oikos
” - уй, яшаш жойи, маскан ва “
logos
” - 
фан деган маъноларни билдиради. “Экология” сўзи ўз мазмунига кўра, “уй 
ҳақидаги, ўзининг яшаш жой ҳақидаги фан” деган маънони англатади. Янада
умумийроқ маънода экология - бу организмларнинг уларни ўраб турган 
яшаш муҳити билан ўзаро муносабати, шу билан бирга уларнинг бошқа 
организмлар ва туркумлар билан ўзаро боғлиқлиги (хилма-хиллиги) ни 
ўрганувчи фандир. 
Дарҳақиқат, экология тушунчаси жуда кенг бўлиб, уни кенгайтиришда, 
экология фанининг шаклланиши ва ривожланишида кўпгина олимлар ҳисса 
қўшдилар. 
Экология фанининг тарихи табиий фанларнинг тараққиѐт босқичлари билан 
узвий боғлиқдир. Қадимги юнон олими 
Афлотун 
(Аристотель эрамизгача бўлган 
384-322 йиллар) дунѐнинг пайдо бўлиши ҳақида фикр юритиб, табиатдаги 
барча мавжудот бир-бири билан боғлиқдир, деган. Афлотуннинг шогирди 
Теофраст Эрезийский 
(эрамиздан олдинги 378-280 йилларда яшаган) ўсимликлар 
дунѐсини ўрганиб, уларнинг турли шароитда ҳар хил шаклда (дарахтсимон, 
бутасимон ва ўтсимон) бўлишларини қайд қилган. Уларнинг инсон ҳаѐтидаги 
ролини алоҳида таъкидлаган. 
Гиппократ 
(эрамизгача 460-370 йиллар) инсон 
саломатлигига сув, ҳаво ва у яшаб турган муҳит ниҳоятда катта таъсир 
кўрсатишини қайд қилган эди. 
Милоддан кейин Европада Христиан динининг вужудга келиши 
муносабати билан табиий фанлар инқирозга учраган бир пайтда Марказий 
Осиѐда у анчагина ривожланди. Жумладан, ўзбек қомусий олими