1 Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги тошкент архитектура қурилиш институти

Шаҳарларда яшил майдонларни яратилиши ва муҳофазаси 
табиий 
атроф-муҳитни муҳофаза қилиш, энергия ва ресурслардан самарали ва оқилона 
фойдаланиш бўйича қабул қилинган бир қанча қонунларида кўзда тутилган (14-
расм). 
Яшил майдонлар шовқинларнинг даражасини, чанг ва газларнинг таркибини 
пасайтиради, шаҳар қурилишини ноқулай шамоллардан ҳимоя қилади, 
фитонцид30 таъсир кўрсатади, радиацияни юмшатади ва ш.к. 
Дарахт майдонларининг муҳофазаси хуқуқий, биологик ва ташкилий 
тадбирларни ўз ичига олади. Хуқуқий муносабатда ҳар қандай экологик зарар 
фаолиятини амалга ошириш ман этилади, масалан, ихтиѐридаги энг муҳим 
фойдаланилаѐтган дарахтларни кесиш. 
Биологик ва ташкилий тадбирлар зараркунандалар билан курашишга 
жамланади ва асосийси яшил майдонларни яратилишида ягона экологик барқарор 
тизимларни шакллантиради. Шу мақсад билан шаҳарсозлик лойиҳаларида умумий 
ва чегараланган фойдаланишда яшил майдонларнинг энг қулай қиѐфасини, 
уларнинг кейинги ривожланиш имкониятини ва яшил майдонларнинг 
тузилмаларини яхшилаш бўйича тадбирларни кўзда тутади. 
Шаҳар майдонлари чегараларида яшил майдонларнинг муҳофазаси бўйича 
чора-тадбирларни ишлаб чиқишда улар учун энг катта хавф бўлган рекреация 
юкларни, ифлосланган ҳавони ва урбонизациялашган31атроф-муҳитнинг 

---

105
 
комплекс таъсири ифодаланишини эътиборга олиш зарур. 
 
8.3. Экологик шаҳар қурилишини лойиҳалаш
Ўзбекистон Республикасининг табиий атроф-муҳитни муҳофаза қилиш, 
энергия ва ресурслардан самарали ва оқилона фойдаланиш бўйича қабул 
қилинган бир қанча қонунларида шаҳарсозлик ҳужжатларини ишлаб чиқишда 
табиий атроф-муҳитни муҳофаза қилиш, барча даражадаги лойиҳалашда 
санитар қоидалар ва экологик хавфсизлик талабларининг таъминланишини 
назарда тутади. Буларга қуйидагиларни келтириб ўтишимиз мумкин: 
1. Жойлаштиришнинг бош ва ҳудудий чизмалари; 
2. Туманларни жойлаштириш лойиҳалари ва чизмалари; 
3. Шаҳарларни жойлаштириш бош лойиҳалари ва чизмалари; 
4. Қурилиш ва батафсил жойлаштириш лойиҳалари ва чизмалари. 
Лойиҳалаш макро, мезо ва микро даражаларга тегишли равишда 
ажратилади. Уларнинг ҳар биридан шаҳарсозлик масалалари урбоэкологик 
вазифаларни ишлаб чиқилиши билан чамбарчас алоқада ечилади.