1 Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги тошкент архитектура қурилиш институти

“экологик тоза” 
деган махсус белгининг қўйилиши бежиз 
эмас. АҚШ, Англия ва Францияда экологик тоза маҳсулотлар фермерларнинг 
кимѐвий заҳарлар ишлатилмайдиган алоҳида майдонларида етиштирилган 
бўлиб, улар ўзининг таъми яхшилиги ва нархи баландлиги, яъни қадрланиши, 
билан бошқаларидан ажралиб туради. 
2. Чўл ҳудудлари ва ўтлоқларни ўсимликлар билан бойитишга қаратилган 

---

91
 
ишларни амалга ошириш, қумларни зичлашда фойдаланиладиган кўп йиллик 
ўтчил ўсимликларни алмашлаб экиш. 
3. Адирлар ва қиялик ерлар ѐнбағирларини кўндалангига ағдариб ҳайдаш 
(чунки ер нишаб томонга қараб ҳайдалганида сув уни осон ювиб кетади). 
Бундай жойларда, айниқса ўсимлик кам бўлган ҳолларда, сув эрозияси 
кучаяди, натижада тупроқнинг унумдор қатлами ювилиб, она жинс ер юзасига 
чиқиб қолади. Эрозия натижасида минглаб ва миллионлаб тонна тупроқ 
ювилиб кетади. Ўрта Осиѐнинг тоғ этакларидаги лѐсс жинслари кенг тарқалган 
адирларда сув эрозияси оқибатида ювилма ўйиқлар ва жарликлар ҳосил бўлган 
жойларни учратиш мумкин. 
4. Тоғ ѐнбағирларининг нишаб жойларида кўп йиллик ўтчил 
ўсимликларни экиб, тупроқни сув ювишидан сақловчи буфер полосалар 
яратиш. 
5. Тоғ ѐнбағирларида, рельефи нотекис ва қумли жойларда дарахт ва 
буталар экиб, ўрмонлар барпо қилиш. 
6. Чўл яйловлари ва тоғ ѐнбағирларида чорва моллари боқилишини 
тартибга солиш. Бунинг учун яйловларни карталарга ажратиб, улардан 
белгиланган харита асосида навбатлашиб фойдаланиш зарур. 
Зоналар бўйлаб ўтказиладиган тадбирлар 
агротехник, ўрмон- 
мелиоратив, гидротехник ва ташкилий хўжалик ишларини бажариш билан 
амалга оширилади. 
1. 
Агротехник тадбирлар 
хилма-хил бўлиб, уларга қуйидагиларни 
киритиш мумкин: 
адирлар ѐнбағирини кўндаланг ҳайдаш; 
тупроқ сувни кўпроқ сингдириши учун ерни чуқур ҳайдаш; 
ўтчил ўсимлик чимларини сақлаб қолиш учун ерни тупроқ уйилмасиз 
ҳайдаш; 
сув эрозиясига қарши ерларни тасмалар бўйлаб тор ва чуқур тирқишлар 
ҳосил қилиб ҳайдаш. Бунда молиявий сарф-ҳаражатлар кам бўлади, сув эса 
тупроқ тирқишларига осон сингиб кетади; 
ортиқча сувларни оқизиб юбориш учун ариқчалар қазиш; 
текисликдаги ерларни шамол эрозиясига қарши полосалар бўйлаб ҳайдаш.
Бунда полосалар шамол йўналишига кўндаланг бўлиши ва улар ораси 
шароитга қараб 1-100 м гача бўлиши талаб этилади. 
2.