1 Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги тошкент архитектура қурилиш институти

65
 
марта кам хавфли ҳисобланади. 
Бундан ташқари, озоннинг парчаланишида совутгич техникасида 
ишлатиладиган хлорфторуглерод бирикмалари, яъни фреон моддасининг ҳам 
жиддий таъсири бор. Бу тўғрида халқаро анжуманлар ўтказилиб, бутун дунѐ 
миқѐсида фреон ишлаб чиқаришга қарши компания бошлаб юборилди. Вена 
конвенцияси ва Монреал анжумани баѐнига кўра дунѐ мамлакатларининг ҳар 
бирига киши бошига йилида 0,3 кг фреон ишлатилишига рухсат берилган. 
Ҳозир бу кўрсаткич ривожланаган мамлакатларда 3-4 кг, Ўзбекистонда эса 
0,1 кг ташкил қилади. Ҳозирга кунда совутгичларда фреоннинг озонга таъсир 
этмайдиган турлари – R-23, R-32, R-125a, R-134a, R-143a, R-404a, R-407a, R-
410, R-507a, R-508a дан фойдаланилади. Озон қатламини сийракланишдан 
асраш замонамизнинг долзарб масаласи бўлиб қолмоқда. 
4.6. Атмосферанинг ердаги ҳаѐт учун аҳамияти
Атмосферанинг тирик табиат учун аҳамияти беқиѐсдир. Инсон агар 
овқатсиз ҳафталаб, сувсиз бир неча кунлаб яшай олса, у ҳавосиз бир неча 
дақиқагина, атмосферанинг ҳимоясисиз эса фақат бир неча сониягина яшай 
олади. Шунинг учун ҳам халқ орасида жуда зарур бўлган нарсани “ҳаводек 
зарур” деб айтиш одат тусига кириб қолган. Инсоннинг бир суткалик ҳаѐти 
учун 1 кг овқат, 2 л сув ва 12 кг ҳаво зарур. Бу ҳаво таркибида 500 л кислород 
мавжуд. 
Атмосферанинг таркибида сув буғлари ва турли хилдаги табиий чанг 
зарралари мавжудки, булар ердаги ҳаѐт учун муҳим ҳимоя воситасидирлар. 
Уларнинг асосий қисми ер юзасидан кўтарилади, чанг зарралари шунингдек 
фазовий жисмлардан ҳам ажралади. Мутахассисларнинг фикрича, ҳавога 
фазовий жисмлардан келиб қўшиладиган табиий чанг зарраларининг йиллик 
миқдори 1 млрд. тоннадан ортиқ. Агар бу чанг зарралари ўз атрофига сув 
буғларини конденсацияламаганида ердаги ўртача йиллик ҳарорат 230С, 
(ҳозир бу кўрсаткич 150С га яқин), ернинг сирти қуѐш нуридан кундузи 
1000С гача қизиб, тунда эса фазовий жисмлар ҳароратидан 1000С гача совиб 
кетар эди. Кейинги тадқиқотлар кўрсатишча, ҳароратнинг суткалик ўзгариши 
Ойда 150-2000С, Венера сайѐрасида эса 5000С ташкил этади.