1 Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги тошкент архитектура қурилиш институти

Инсон фаолиятининг табиатга таъсири антропоген таъсир дейилади. 
Ҳозирги даврда бу таъсир бутун дунѐни ва ҳатто коинотни ҳам қамраб олиб, 
глобал масалага айланди. Саноат ишлаб чиқаришининг ривожланиши билан 
ундан чиқадиган чиқиндилардан ер, сув ва ҳавонинг 
техноген 
ифлосланиши 
тобора кучаймокда. Бу билан барча тирик организмларнинг ягона яшаш 
маскани бўлган биосферанинг ўрнини 
техносфера 
эгалламокда. Бу ҳол 
айниқса ривожланган баъзи мамлакатларда ўзининг салбий натижалари билан 
“экологик танглик”ни келтириб чиқарди. Шунинг учун ҳам ҳозирги пайтда 
халқаро миқѐсда “инсон ва биосфера” масаласи келиб чиқди. Бирлашган 

---

59
 
Миллатлар Ташкилотида атроф муҳит масаласи бўйича қўмита ва
комиссияларнинг тузилиши, кўпгина янги халқаро ташкилотлар, давлат ва 
нодавлат тузилмаларининг пайдо бўлиши ҳаѐт тақозосидан келиб чиққан 
зарурият ҳисобланади. 
 
4.4. Атмосферанинг тузилиши
Атмосфера 
– биосферанинг бир қисми сифатида ернинг нисбатан енгил 
қобиғи бўлиб, космик ҳудуд билан чегарадош, атмосфера орқали модда 
алмашуви рўй беради ва космосдан энергия кириб келади. Температуранинг 
ўзгариши ва баландлигидан келиб чиқиб, атмосфера бир неча 
қатлам(сфера)ларга бўлинади (6-расм): 
6-расм. Атмосферанинг тузилиши
1. 
Тропосфера 
– атмосферанинг ер сатҳи билан туташ қуйи қисми 
(баландлиги 9-17 км). Унда атмосфера газ таркибининг 80% ва барча сув 
буғлари жамланган. Айнан ушбу қатламда туманлар ҳамда булутларнинг 
турлари ҳосил бўлади, ѐмғир ва чақмоқ фаолияти шаклланади. Қутб ва 
мўътадил кенгликларда тропосферанинг баландлиги 8-12 км, тропик 
минтақаларда эса 16-18 км етиб боради. 
2. 
Стратосфера 
– атмосферанинг навбатдаги тропосфера устидаги 
қатлами, унинг қуйи қатламида ҳарорат доимий равишда минус 560С ни (20 км 
гача) ташкил этади. Стратосферанинг юқори қатламларида ҳароратнинг 
ўсиши Озон қатламида ультрабинафша нурларининг ютиб қолиниши билан 
изоҳланади. 
3.