1. Yuqori siydik chiqarish yo‘llarining tug‘ma nuqsonlari

4.17.2. Buyrakning kistoz kasalliklari

Buyrak struktura anomaliyasi. Multikistoz buyrak juda kam uchraydi. Ko‘pincha bir tomonlama bo‘lib, buyrak to‘qimasi o‘rniga har xil kistalar (pufaklar) kuzatilib, siydik nayi obliteratsiyalangan yoki uning distal qismi umuman bo‘lmadi.
Buyrak strukturalari anomaliyalari, asosan, aortografiya yordamida aniqlanadi. Bunda buyrak tomirlari yoki nefrogramma bo‘lmaydi.
Multikistoz bir tomonlama bo‘lsa, nefrektomiya o‘tkaziladi, ikki tomonlama bo‘lsa, bola tug‘ilishining dastlabki kunlaridayoq nobud bo‘ladi.
Buyrak polikistozi. Bu buyrakning tug‘ma kasalliklari orasida eng og‘iri hisoblanadi. Chunki u ikki tomonlama uchrashi mumkin. 95 foiz hollarda ikki tomonlama bo‘lib, ko‘pincha naslga oid kasallik hisoblanadi. Bunda buyrak parenximasining o‘phini har xil kattalikdagi pufakchalar egallaydi. Buyrakning tashqi ko‘rinishi xuddi uzum shingiliga o‘xshash bo‘ladi. Ba’zan buyrak kattalashgan, ayrim bemorlarda esa uning hajmi o‘zgarmagan, hatto kichiklashgan bo‘lishi ham mumkin.
Polikistozlar uch guruhga bo‘linadi: glomerulyar, tubulyar va ekskretor. Glomerulyar polikistozda pufaklar buyrak naychalari tizimi bilan tutashmaydi. Shuning uchun pufaklar hamma vaqt bir o‘lchamda qolaveradi. Bunda buyrak faoliyati tezda buziladi va o‘lim yuzaga keladi. Tubulyar polikistozda pufaklar qil naychalar bilan, ekskretor polikistozda esa yig‘uvchi naychalar bilan tutashgan bo‘ladi. Shuning uchun ularning o‘lchamlari vaqt o‘tishi bilan tobora kattalashaveradi. Ilk bor kichik pufakchalar buyrakning mag‘iz va po‘stloq qavatlarida joylashadi, ular orasida esa o‘zgarmagan buyrak parenximasi yotadi. Demak, dastlab buyrak xyajmi uz me’yorida bo‘ladi. Bolalar yoshi kattalashgan sari pufakchalar ham kattalashaveradi va bundan buyrak parenximasi qisiladi, deformatsiyalanadi. Ikkilamchi kasalliklar buyrak polikistozi asorati sifatida tez-tez uchraydi (17.9-rasm).

17.9- rasm. Buyrak polikistozining sxematik ko‘rinishi: 1 – total, 2 – solitar, 3 – o‘choqli.