1 Xonandalik san‘atining O‗zbekistonga kirib kelishi. Rus xonandalik maktabi va xonandalik san‘ati 4

OVOZ TOVUSHI NUQSONLARI – kuylashdagi tovush nuqsonlari: xalqumli ovoz, ―ochiq‖ (―oq‖ tovush) ovoz, tovushni jadallashtirish, sozdan chiqish, manqalik, burunli sado, ovozni tebratish yoki tremolyatsiya, jamlanmagan, tayanchsiz tovush. Barcha nuqsonlar, qoidaga ko‗ra, orttirilgandir. Bular paydo bo‗lishning asosiy sabablari mustaqil mashg‗ulotlar va noto‗g‗ri o‗qish natijasida paydo bo‗lgan noto‗g‗ri kuylash malakasidir.
OVOZNI QIYISH – professional ijro uchun ovozdagi zaruriy sifatlarni rivojlantirish jarayoni. Ifodaviy kuylashga individual o‗rganish jarayonini bildiradi. Ovoz sahna ishlari, notiq nutqi, kuylash uchun tartibga qo‗yilishi mumkin. Tыg‗ri qыyilgan ovoz barcha diapazon (registrlar uyg‗unligi)da
ravonlik, jarangdorlik, unlilar niqobdorligi, tembr go‗zalligi, egiluvchanlikka ega bo‗ladi. O.q. metodikasi nafas, artikulyatsiya apparati, rezonatorlardan foydalanishning umumiy qoidalariga tayanadi.
REGISTR (lot. registrum – ro‗yxat, sanoq) – ma‘lum tessitura oralig‗idagi o‗ziga xos tovush tembri b–n ajralib turuvchi ovoz diapazoni qismi. Kuylash diapazonidagi baland tovushlar - yuqori yoki bosh R., pastki tovushlar – pastki yoki ko‗krak R. deb ataladi. Shuningdek, mikst - ya‘ni o‗rta yoki aralash R. ham mavjud bo‗lib, xonanda o‗zining o‗rta diapazonida kuylaganida bosh va ko‗krak rezonatorlaridan foydalanadi. Erkaklar ovozida ikkita – ko‗krak va bosh R.lar bor. Sof bosh notalari - faltset yoki fistula deyiladi. Ko‗krak R.i ovozning pastki qismiga tegishli bo‗lib, uning tovushlari erkin, ―quyuqroq‖ sadolanadi. Ayollar ovozida uch – ko‗krak, aralash va bosh R.lar mavjud. R.larni aralashtirish jarayonini tovushni yarim yopiq va yengil xususiyatlari ta‘minlaydi. ―Xor tovushi
– bu yarim yopiq tovush ekanligini yodda tutish lozim‖, – degan P.G.Chesnokov. Bunda og‗iz bo‗shlig‗i katta rol o‗ynaydi. Tovush bo‗g‗izdan chiqib, og‗izning tebratuvchi bo‗shlig‗idan o‗tib borib yarim yopiq, (yumaloq) sadolanuvchi deb ataladigan xususiyat va tuslarga ega bo‗ladi. Yumaloqlash yuqori tanglayni imkon qadar baland ko‗tarilishi b–n erishiladi, shu tufayli og‗izning rezonator bo‗shlig‗i kengayadi va gumbaz shaklini oladi.