1-tema. Filosofiyaniń PÁn hám dúnya ǵ a kóz-qarasqa tiyisli mazmuni

«
O’mir su’rip turg’an du’nya jetilgen be?
», «
Bul du’nyada XX-a’sirde ne jag’adı, ne 
jaqpaydı?
» 
(aksiologiya), «Du’nyanı praktikalıq jaqtan o’zgertiw mu’mkin be ha’m qalay?
» sıyaqlı 
sorawlar j
an’a da’wir payda etken ma’seleler esaplanadı.

---

Filosofiyalıq bag’darlar filosofiyanın’ tiykarg’ı ma’selesi, metod, predmetlik tiykarları, 
klassikalıq miyrasqa qatnası boyınsha ayrılıp turadı.
1. Filosofiyanın’ tiykarg’ı ma’selesin ontologiyalıq formada mısalg’a alsaq (ne birinshi
: 
ruwx 
pa ya ta’biyat pa?), filosofiyalıq bag’darlardı materializm ha’m idealizm dep bo’liw mu’mkin. 
Materializm materiallıq substanciyanın’ birinshiliginen, idealizm ideallıq baslamanın’ 
birinshiliginen, meyli individuallıq sananın’ birinshiligi me ya jekelikten joqarı jer ju’zlik ruwx pa -
 
obektiv idealizmdi moyınlaydı.
A)
Baslamanın’ ta’biyatı (priroda nachala) boyınsha filosofiyalıq bag’darlar tiykarı bir 
substanciya (
monizm
), eki ten’ substanciya (materiallıq ha’m ruwxıy) substanciyalar (
dualizm
), 
substanciyalardın’ ko’pligi (
plyaralizm
) boladı.
B) 
Eger filosofiyanın’ tiykarg’ı ma’selesin onın’ gnoseologiyalıq formasında esapqa alsaq 
(«Neni biliwim mu’mkin?
»
), onda filosoflar haqıyqıy ilimge jetiliwdi moyınlamaytug’ınlar ha’m 
onı biykarlaytug’ınlar bolıp bo’linedi. Son’g’ı bag’dar 
agnosticizm
degen atamag’a iye. SHınlıqqa 
jetiwdin’ mu’mkinshiligin moyınlamaytug’ınlardın’ arasında biliwdin’ seziwlik basqıshına bas 
a’hmiyet beriwshiler 
sensualizm, 
aqıl-oyg’a (razumg’a) a’hmiyet beriwshiler 
racionalizm
, diniy ya 
mistikalıq intuiciyag’a a’hmiyet beriwshi bag’dar