“1-sinf o`quvchilarida ifodali o`qish ko’nikmalarini shakllantirish”



Download 1,63 Mb.
Pdf ko'rish
bet29/43
Sana24.01.2022
Hajmi1,63 Mb.
#407073
1   ...   25   26   27   28   29   30   31   32   ...   43
Bog'liq
1-sinf oquvchilarida ifodali oqish konikmalarini shakllantirish (1)

nutq  texnikasi 

deyiladi.  Onglilik  va  ifodalilik  o’qishning  asosiy 

sifati 

bo’lib, 


bular bir-biri bilan uzviy bog’lanadi. Ma'lumki, 

boshlang’ich maktab 

qiroatxon,  deklamatorlar  tayyorlamaydi. 

Maktabning 

vazifasi  o’quvchilarning 

ifodali  o’qish 

malakasini  shakllantirish, 

o’rganilayotgan 

asarning 

g’oyaviy 

mazmunini 

va 


emotsionalligini  o’quvchilarga  o’rgatishdan 

iboratdir. 

Ifodali 

o’qishning  asosiy  vazifasi 

asar  mazmunini 

tovush 


va  ohang 

orqali  o’quvchilarga 

ko’rgazmali qilib ko’rsatishdan iborat. 

Ifodali  o’qishda  asosiy  vositalardan  biri  ovozdir.  Boshlang’ich  sinfda 

o’quvchilarni to’g’ri nafas olishga o’rgatish alohida ahamiyatga ega. Nafas nutqni 

tinglovchiga yetkazish, ovoz kuchini tashkil etish vositasidir. Ovoz oliy asab tizimi 

signallarining  mahsulidir.  Oliy 

asab 


tizimi  biron  narsaga  qarash  uchun  ko’zlarga, 


45 

 

nafas olish uchun burunga, qadam tashlash uchun oyoqlarga buyruq bergani kabi 



ovoz  chiqarish, nutq tovushlari, so’zlarni talaffuz etish, ovozni jaranglashi yoki 

xirillash, past va baland gapirish uchun ham muayyan a'zolarga signal beradi, bu 

a'zolar esa oliy asab tizimining buyrug’ini bajaradi. Bunda ovoz hosil bo’ladi. 

Tembr  hosil  qilishda  hiqildoqdan  chiqayotgan  tovushning  yo’nalish 

darajasi  katta  ahamiyatga  ega.  Tovushning  asosiy  xossalari,  uning  kuchi, 

tembri va baland-pastligi ovozga bog’liq bolmay, asab tizimi buyrug’iga va 

tovush apparatiga bog’liq. Tovush  apparati,  asosan, asab tizimi buyrug’iga 

asosan  harakat  qiladi.  Boshlang’ich  sinf  o’quvchilarida  tovush  apparati 

kattalarga nisbatan ancha nozikdir. Ayniqsa, boshlang’ich sinf o’qituvchilari 

bolalarni  bo’lar-bo’lmasga  baqirishlariga  hamda  birorta  badiiy  asarni 

kuchining boricha baqirib o’qishlariga yol qo’ymasliklari kerak. 

 

"O’qish  kitobi"dagi  shе'rlar,  asosan,  soddadan  murakkabga  qarab  borish 



tamoyiliga  tayanib,  ohangiga  e'tibor  qilib  kеltirilgan.  Bunday  hol  Hamza 

Hakimzoda  Niyoziyning  “Еngil  adabiyot”,  “O’qish  kitobi”  darsliklaridayoq 

mavjud  edi.  2-sinf  “O’qish  kitobi”da  jami  40  ta  shе'r  bo’lib,  barchasi  barmoq 

vaznida  yozilgan,  ular  6-7-8-11  hijoli  shе'rlar.  Yetti  hijoli  vazn  o’ynoqi  ohangga 

egaligi  uchun  2-sinf  o’quvchisi  ko’nglini  yayratadi,  ruhiyatini  tarbiyalaydi.  Ular 

nafaqat  vazni,  balki  mazmuniga  ko’ra  ham  to’g’ri  tanlangan.  Ayniqsa, 

Mirtemirning  "Uyg’on",  Po’lat  Mo’minning  "Vatanjonim,  Vatanim",  Hamza 

Imonberdiyening “Vaqtning hajmi qancha?”, Umida Abduazimovaning  “Maktab”  

kabi shе'rlari yetti hijoli, ohangi ravon:                            

Uyg’on, qo’zim, yuzing yuv, 

Tong o’zingday sof, suluv… 

Shoshil, erkam, maktabda – 

Kutadi seni o’quv! (34-35-bet) 

 

Darslikdagi qirqta she'rdan bittasi olti hijoli, o’ttiz bittasi yetti hujoli, beshtasi 



sakkiz hijoli, bittasi o’n bir hijoli.  Ikkitasi  murakkab vaznda bitilgan bo’lib, 7-5 

va 7-8 hijolidir. Buni sxemada shunday ifodalash mumkin 




46 

 

 



 

 

Barmoq  vaznidagi  shе'rning  barcha  misralari  hijolar  soniga    ko’ra  tеnglik  hosil 



qilsa, sodda vazn; hijolar tеngligi ikki xil bo’lsa, murakkab vazn dеyiladi.  E'tibor 

qiling: 


 

Buyuk Temur jahon bo’ylab,             8 

O’z dovrug’in solgan tilim.                 8 

Mir Alisher bobomlardan                    8 

Meros bo'lib qolgan tilim.                   8 

Bobur Mirzo she'rlaridan                     8 

Rang va qiyos olgan tilim.                  8 

Shunday tildan tonar bo'lsam,             8    

Qiyma-qiyma bo'lsin tilim.               8 

Alla bo'lib jaranglagan,                     8 

Ona  tilim jon-u dilim.                      8 

 

Bu she'rning a-b-v-b tarzida qofiyalanganini, har bandi to’rt misradan iboratligini, 



4+4  shaklida  turoqlanganini  va  shu  kabi  jihatlarni  anglamay  turib  she'rni  ifodali, 

chiroyli, ta'sirchan o’qish qiyin vazifadir. 




Download 1,63 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   25   26   27   28   29   30   31   32   ...   43




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish