1-ШЎъба: педагогик технологиялардан самарали фойдаланиш муаммолари ва ечимлар

ахборотни 
ҳимоя қилиш
деганда узатилаѐтган, сақланаѐтган ва қайта ишланаѐтган 
ахборотнинг ишончлилигини ва бутунлигини тизимли таъминлаш 
мақсадида турли хил воситаларни ва усулларни ишлатиш, чораларни 
кўриш ва тадбирларни ўтказиш тушунилади. 
Ахборотни ҳимоя қилиш - бу: 
*
ахборотнинг физик бутунлигини таъминлаш, яъни ахборот 
элементларини ҳалақитларга учрашига ва йўқолишига йўл қўймаслик;
*
ахборот 
бутунлигини 
сақлашда 
унинг 
элементларини 
алмаштиришга ( модификацияга) йўл қўймаслик; 
*
мос ваколатларга эга бўлмаган шахслар ѐки жараѐнлар томонидан 
ахборотни рухсат этилмаган олинишига йўл қўймаслик; 
*
эгаларига узатилаѐтган ресурслар фақатгина томонлар келишган 
шартларга мос равишда ишлатилишига ишонч хосил қилиниши керак. 
Компьютер тизимларида ахборотни ҳимоя қилиш муаммоси 
уларнинг яратилиши билан деярли бир вақтнинг ўзида ахборот устида 
ѐмон ниятли ҳаракатларнинг аниқ фактлари туфайли келиб чиқди. 
Компьютер жиноятларининг аксарият энг кўпчилиги молия, банк 
ахборотларини қайта ишлаш тизимларида амалга оширилади. Кўп сонли 

---

180 
мутахассисларнинг баҳолашларига қараганда бу тизимларга ҳар бир 
рухсат этилмаган кириб олишдан келаѐтган зарар 100.000 дан 1,5 млн 
долларгача баҳоланмокда. 
Компьютер тизимлари ва тармоқларининг ишлаш тажрибаси шуни 
кўрсатмоқдаки, ахборотга рухсат этилмаган мурожаат қилишни етарлича 
кўпгина усуллари бор: 
*
кўриб чиқиш; 
*
берилганларни нусхалаш ва алмаштириш; 
*
линияларга ва алоқа каналларига уланиш натижасида ѐлғон дастур 
ва хабарларни киритиш; 
*
созловчи ва халокатли дастурларни ишлатиш; 
*
ахборотни унинг ташувчиларидаги қолдиқларини ўқиш; 
*
электромагнит нурланишли ва тўлқин ҳарактерли хабарларни қабул 
қилиш; 
*
махсус дастурли ва аппаратли сўндиргичларни ишлатиш ва ш.ў. 
Табиийки, керакли ахборотга рухсат этилмаган кириб боришнинг бу 
ва бошқа усуллари ва йўллари компьютер тизимлари ва тармоқларининг 
қонуний ривожланиши билан пайдо бўлди ва ривожланди. Демак, 
ахборотни ҳимоя қилиш бўйича алоҳида локал (жуда муҳим бўлса ҳам) 
тадбирларни ишлаб чиқиш ва тадбиқ қилиш эмас, балки