1-ШЎъба: педагогик технологиялардан самарали фойдаланиш муаммолари ва ечимлар

 
 
АХБОРОТ ХАВФСИЗЛИГИНИ ТАЪМИНЛАШДА АХБОРОТ 
КОММУНИКАЦИОН ТЕХНОЛОГИЯЛАРИ АСОСИЙ ОМИЛ 
СИФАТИДА 
 
Турсунов Д.С. - Т.Н.Қори Ниѐзий номидаги 
ЎПФИТИ таянч докторанти
 
«Инсон – компьютер» системасини лойиҳалаш ва тузиш чоғида 
гуруҳий эргономик кўрсаткичларга риоя қилиш муаммолари, замонавий 
ахборот воситаларининг юксак маданиятни оммага тарқатишдаги ўрни ва 
аҳамияти; 
жамиятни 
ахборотлаштириш 
жараѐнида 
ахлоқий 
муаммоларнинг кескинлашуви, маънавий инқироз масалаларига чек қўйиш 
мақсадида компьютер одоби, компьютер саводхонлиги ва компьютер 
маданияти масалаларини такомиллаштириш ва ноинсонпарварлашувга чек 
қўйиш, жамиятнинг компьютерлашуви ахборотдан ғайри қонуний 
фойдаланиш яъни компьютер жиноятчилигининг авж олиниши, виртуал 
борлиқ ва уни инсон маданий фаолиятининг турли соҳаларида 
қўлланилиши, тиббиѐт соҳасида компьютердан фойдаланиш афзалликлари 
ахборот технологиялари жамиятимизнинг барча соҳаларини қамраб 
олганлигидан далолат бермоқда.
Ахборотни сақлаш ва кайта ишлашни, уни истеъмолчиларга тақдим 
этишни, шу билан бирга энг замонавий ахборот технологияларини 
қўллашни амалга оширадиган ахборотни кайта ишлайдиган барча 
автоматлаштирилган тизимларининг асоси ҳисобланади. Ахборот 
технологиялари 
воситалари 
ва 
усулларининг 
ривожланиши 
ва 
мураккаблашиши билан бир қаторда жамиятнинг унда ишлатилаѐтган 
ахборот хавфсизлигига боғлиқлиги даражаси ортади. 

---

179 
Ахборот хавфсизлигини таъминлаш муаммолари инсониятни жуда 
қадим замонлардан бери ташвишлантириб келмоқда. Ахборотни ҳимоя 
қилишнинг зарурлиги ҳам харбий, ҳам дипломатик маълумотларни узатиш 
эхтиѐжидан келиб чиққан. Масалан, антик спартакчилар ўзларининг 
ҳарбий маълумотларини шифрлаганлар. Хитойликларда иероглифлар 
ѐрдамида маълумотни оддий ѐзиш уни ўзга юртликлар учун сирли қилиб 
қўяди. Ахборотни узатишда унинг хафсизлигини таъминлаш мақсадида шу 
вактгача энг ишончли ва оддий канал - курьерлик канали ишлатилмокда. 
Бундай алоқа тизимларининг хавфсизлиги курьернинг ишончлигига ҳам, 
маълумотни фош этиш мумкин бўлган вазиятларга тушмаслик 
қобилиятига ҳам боғлиқ бўлади. 
АКТнинг ривожланиши ахборот хавфсизлигини таъминлаш 
муаммосининг характерини ва диапазонини тубдан ўзгартирди. 
Ахборотлашган жамиятда ҳақиқий аҳамиятлиликка эга бўлиш, уларни 
бошқариш, аҳамиятлиликларни узатиш ѐки уларга мурожаат қилиш 
кўпинча ҳақиқий бўлмаган ахборотга, яъни мавжуд бўлиши физик 
ташувчида бирор-бир ѐзиш билан мажбурий боғланмаган ахборотга, 
асосланган. Шунга ўхшаш шаклда баъзида физик ва хуқуқий шахсларнинг 
катта аҳамиятга эга бўлган у ѐки бу махфий ахборотни ишлатишга, 
модификациялашга ѐки нусхалашга ваколатлари ҳам аниқланади. 
Умумий 
ахборот 
кенглигининг 
яратилиши 
ва 
шахсий 
компьютерларнинг амалий жиҳатдан кенг қўлланилиши ва компьютер 
тизимлари ва тармоқларининг тадбиқ этилиши ахборотни ҳимоя қилиш 
муаммосини ечиш зарурлигини келтириб чиқаради. 
Замонавий компьютер тизимларида ва тармоқларида