1 O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta ta’lim vazirligi

v)
Haroratning ahamiyati. 
Odatda viruslarni +4°S da ajratiladi, harorat 
undan yuqori bo‘lsa virus parchalanib ketish ehtimoli bo‘ladi. Masalan, TMV 
xona haroratda bir necha yillab yuqumliligini saqlasa, olma mozaikasi virusining 
faolligi esa har 7 minutda ikki barobar pasayadi (Gibbs, Xarrison, 1978). 
Barqaror viruslarning toza preparatlarini, muzlatilgan o‘simlik bargidagi 
shirasidan ajratilsa undagi virus miqdori oshadi. 
Xona haroratida shirani virus bilan kasallangan o‘simlikdan ajratish uchun 
mexanik usulda, xavonchada, elektr gomogenizatorlari yordamida maydalanadi. 

---

 
 
63 
Bunda o‘simlik shirasiga faqat viruslarning yarmigina o‘tadi xolos, ularning 
miqdorini oshirish uchun esa shira ajratilgan o‘simlik barglarini yana suv yoki 
buferda ezilib maydalanadi. 
g) Buferning ahamiyati. 
Bufer shiraning pH ni o‘zgarishidan saqlaydi (7-
jadval), hujayradan chiqqan virus o‘zining optimal pH da bo‘ladi. Virusning 
eruvchanligi va barqarorligi pH o‘zgarishiga qarab o‘zgaradi. Virus oqsilining 
ba’zi aminokislotalaridagi kimyoviy guruhlar ma’lum pH da ionlashadi. 
Asparagin va glutamin kislotalari nordon, arginin lizin - asosli guruhlar tutadi. 
Ular ionlashadi va virus sirtining zaryadlanishini ta’minlaydi. Shuning uchun, har 
xil pH da eritilganda, virus zarrasini ionizatsiya darajasi va sirt zaryadi o‘zgaradi. 
Salbiy zaryadlar yig‘indisining, ijobiy zaryadlar yig‘indisiga teng bo‘lgan rN 
izoelektrik nuqta 
(I.E.N) nomini olgan. Virusning eruvchanligi uni sirt 
zaryadlariga bog‘liq. IEN siga qancha yaqin bo‘lsa virus eruvchanligi shuncha 
kam bo‘ladi. Ko‘pgina tayoqchasimon viruslar IEN asl holiga qayta oladigan 
bo‘lib cho‘kmaga tushadi. Ko‘pchilik viruslarni IEN pH - 4 ga yaqin bo‘ladi. 
Virusning eng yaxshi erish va barqarorligi neytral pH da namoyon bo‘ladi. 
7-jadval