1 O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi

AMQ va uning bufer sxemalari.
AMQ- mikroprotsessorning eng 
muhim funksiyalarining birini bajarishga - ma’lumotni qayta ishlashga 
mo‘ljallangan. 
Strukturasiga kura AMQ "kirish" deb yuritiladigan 2 ta kirish 
portiga va bitta "chiqish" portiga ega. 
"Kirish" portining vazifasi - ma’lumot so‘zini AMQ ga kiritish, 
"chiqish" portiniki esa shunday so‘zni chiqarib olishdan iborat. Har bir 
kiritish porti ma’lumot so‘zini vaktinchalik saqlash uchun uzining bufer 
registriga ega. Ko‘pchilik hollarda bufer registrlarining biri MP ning 
ichki shinalaridan, ikkinchisi ham ichki shinadan, ham akkumulyator 
deb ataladigan maxsus shinadan ma’lumot olish uchun xizmat qiladi. 
MP da 3 ta registrning mavjudligi AMQ ning faqat 
kombinatsion sxemalardan iborat ekanligi va o‘zining shaxsiy 
xotirlash qurilmasiga ega emasligi bilan izohlanadi. 
Registrlarning har birida faqat bittadan ma’lumot so‘zi, 
saqlanishi mumkin. 
Shunday kilib, AMQ ishining mazmuni shundan iboratki, ikkita 
kirish portidan birida kerakli ma’lumot paydo bo‘lishi bilan, AMQ 
ularni zudlik bilan ijro etilayetgan operatsiyaga mos ravishda qayta 
ishlab, natijaviy ma’lumotlar so‘zini chiqish porti orqali akkumulyatorga 
jo‘natadi. 
AMQ dan ma’lumotlar so‘zini o‘zgartirish yoki ma’lumot so‘zi 
qiymatini tekshirish zarurati bor holatdagina foydalaniladi. AMQ 
tomonidan bajarilayotgan operatsiyalar turkumi mikroprotsessorga 

---

75 
yuklatilgan 
vazifalarni 
belgilab 
beradi. 
Ko‘pchilik 
mikroprotsessorlarning AMQ si bajaradigan tipik (asosiy) operatsiyalar 
arifmetik qo‘shish va ko‘paytirish (VA funksiyasi), YoKI-YO‘Q 
mantiqiy operatsiyasi, inversiya, ma’lumotlar so‘zini o‘ngga va chapga 
siljitish, musbat va manfiy orttirish amallaridan iborat. 
Akkumulyator.
Akkumulyator ma’lumotlar bilan turli xil amallarni 
bajarishda MP ning asosiy registri xisoblanadi. Akkumulyator MP ning 
eng universal registri bo‘lib, xizmat qiladi, chunki har qanday amalni 
bajarish uchun ma’lumot so‘zini avvalo akkumulyatorga joylashtirish 
zarur. O‘z navbatida akkumulyator sharoitdan kelib chiqib, yakuniy
ma’lumotlarni ichki shinaga yoxud pastki kiritish portalining bufer 
registriga jo‘natishi mumkin. 
Sanab o‘tilgan amallardan tashqari, mikroprotsessor bevosita 
akkumulyatorning o‘zida ham ayrim operatsiyalarini bajara oladi. 
Akkumulyator razryadlari odatda 8 ta yoki 16 tacha teng bo‘ladi. 
Ba’zi mikroprotsessorlar bir necha akkumulyatorlarga ega bo‘lishi 
mumkin. Bu xolatda mikroprotsessor shuncha yuklash buyruklariga ega 
bo‘lishi zarur. Chunki har bir yuklash buyruksi ma’lumot so‘zini 
o‘zining yagona akkumulyatoriga yozishi mumkin. Undan tashqari 
mikroprotsessor tarkibida shuncha o‘chirish(sbros) buyruklari bo‘lishi 
kerak. 
Mikroprotsessorda bir nechta akkumulyatorning mavjudligi 
bajariladigan operatsiyalar sonini qisqartirishga va tezkorligini 
oshirishga imkon beradi.