1 O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi qarshi davlat universiteti

91 
XULOSA 
Hujayrani biologik jihatdan qayta tuzish odam ehtiyojlarini qondirish 
maqsadida foydali belgilarga ega hujayralar, hujayra tizimlari va butun o‗sim-
liklarni yaratish imkoniyatini oshiradi. Biologik jihatdan hujayrani qayta tuzish 
deganda faqatgina hujayraga organellalarni ko‗chirib o‗tkazish tushinilmaydi. 
Hujayraga DNK molekulasi qismlari yoki xromosoma ko‗rinishidagi begona 
genetik materialni kiritish orqali o‗simlik hujayrasi genomini modifikatsiya-
lash mumkin. Shuningdek, alohida ajratilgan protop-lastlarga mikroorganizm 
hujayrasini kiritish orqali sun‘iy assotsiatsiya vujudga keltiriladi. 
Ma‘lumki, hozirgi paytda biotexnologiya sog‗liqni saqlash uchun turli 
mahsulotlar tayyorlashda qishloq xo‗jaligi va kimyo sanoatidan keng miq-
yosida foydalanilmoqda. Bu sohalar uchun zarur bo‗lgan mahsulotlarning 
ko‗pchiligi biotexnologiya ishtirokisiz tayyorlanmaydi. 
Ayniqsa, hujayra kulturasidan foydalanish atrof-muhitning kamroq 
ifloslanishiga olib keladi. Bu o‗z navbatida biotexnologiyaning hayotimizdagi 
nechog‗lik ahamiyatga ega ekanligini ko‗rsatib beradi.
Biotexnologiyaning keyingi vaqtlarda ko‗p olimlarning diqqatini o‗ziga 
jalb qilayotgan yana bir bo‗limi – o‗simliklar hujayralarini o‗stirish muhan-
disligi juda tez rivojlanib, qisqa muddat ichida tabiatning ajoyib sirlarini ochib 
berdi. Hujayra biotexnologiyasi hujayra, to‗qima va protoplastlarning o‗stirib 
hujayralarning manipulyadiyasi uchun foydalaniladi. Ajratilgan hujayra va 
to‗qimalarni sun‘iy ozuqa muhitlarida steril sharoitda o‗stirish usuli ajratilgan 
In vitro to‗qimalar kulturasi deb ataladi.
Hozirgacha olingan ma‘lumotlar DNK xromosomalardagi genlarni 
saqlovchi, irsiyatni tashuvchi modda ekanligi to‗la tasdiqlandi. Avvalo, mikro-
organizmlarning bir tipi ikkinchi tipidan olingan DNK bilan ishlanganda uning 
xususiyatlari birinchi tip mikroorganizmlarga o‗tishining kuzatilishiga asoslan-
gan DNKning genetik roli haqidagi tushuncha to‗xtovsiz rivojlanmoqda. Ekpe-
rimental tekshirishlar irsiy belgilarning bir avloddan ikkinchi avlodga o‗tishini 
belgilaydigan genlar DNK molekulasining alohida sigmentlaridan (chegara-
langan qismlardan) iborat ekanligini tasdiqladi. Ana shu segmentlar maxsus 
DNK sintez qilish orqali hujayra sitoplazmasida spetsifik oqsilni vujudga kelti-
rish bilan DNK molekulasidagi informatsiyani amalga oshiradi. Hujayra va 
organizmning o‗ziga xos xususiyatlari esa ma‘lum vaqtda, tegishli o‗rinda, 
hamda kerakli miqdorda spetsefik oqsilning paydo bo‗lishi bilan belgilanadi. 
Endilikda oqsil molekulasining spetsefik sintezi mexanizmi va bu jarayonning 
xromosomalarda joylashgan DNK molekulalari tomonidan idora qilinishi yo‗l-
lari kashf etilib, irsiy belgilarning bir avloddan ikkinchisiga o‗tishi va uning 

---

92 
yuzaga chiqish mexanizmi aniqlandi. Oqsillar va nuklein kislota molekulalari-
ning strukturasi bilan ularning biologik funksiyasi orasidagi bog‗lanishning 
aniqlanishi, birinchi navbatda biotexnologiya fanining ma‘lumotlariga asoslan-
gan eng yosh soha – gen muhandisligining dastlabki yutuqlaridandir. 
Shunday qilib, hozirgi zamon biotexnologiyasi va gen muhandisligi hayo-
tiy jarayonlarning eng chuqur sirlarini ochish, oqsil sintezi, moddalar almashi-
nuvi va naslni idora qilish muammolarini hal etish arafasida turibdi. Bu muhim 
vazifalarning hal etilishi qishloq xo‗jalik o‗simliklari hosildorligi va hayvonlar 
mahsuldorligini oshirish, odamlar uchun og‗ir ofat bo‗lgan rak, virus kasallik-
lari, irsiy kasalliklar va qon-tomir kasalliklarini yengish, inson umrini uzayti-
rish kabi muammolarni hal qilishning nazariy asosini yaratadi. 

---