1 O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi qarshi davlat universiteti

Krioprotektor moddalar
– kriokonservalash jarayonida hujayralarning 
fizik - kimyoviy omillar ta‘sirida buzilishini oldini oluvchi moddalar hisob-
lanadi. Bularga saxaroza, dekstran, etilenglikol, polivinilpirrolidon, dimetilsul-
foksid (DMSO), glitserin kabilar kiradi. Bunda krioprotektorlarning zararli 
ta‘sirini baholash uchun hujayralar 30-50 minut davomida tekshirilayotgan 
moddaning turli konsentratsiyalarida, xona haroratida ushlanadi. Keyin hujay-
ralarning xayotchanlik xususiyati tekshirib ko‗riladi. Qo‗shimcha tarzda ushbu 
moddalarning xususiyati, ma‘lum bir miqdordagi namuna hujayralarni muz-
latish orqali sinab ko‗riladi. Ko‗pchilik hollarda kriopro-tektor sifatida glitserin 
va DMSO qo‗llaniladi. Ushbu moddalarni qo‗shishdan oldin hujayralar sus-
penziyasi sentrifuga yordamida konsentratsiyalanadi. Ortiqcha suyuqlik olib 
tashlanadi. Krioprotektor moddalar sovitishdan tahminan bir soat oldin 
muhitga solinadi. 
Sovitish jarayoni turli 
xil bo‗lishi mumkin, biroq 
barchasi uchun jarayonning 
sekin amalga oshirilishi xa-
rakterli hisoblanadi. Sovitish 
natijasida hujayra ichki va 
tashqi qismlarida muz hosil 
bo‗ladi. Bu holat xususiyat-
lari qo‗llanilgan kardiopro-
tektorga, obyektga va asosan 
sovitish 
jarayoni 
tezligiga 
bog‗liq bo‗ladi. Sekin sovitish 
jarayonida hujayraning ustki 
qismida birinchi muz qobig‗i 
hosil bo‗ladi. Tez sovitilganda 
hujayraning ichki qismlarida 
ham muz parchalari yuzaga 
keladi va natijada hujayralar 
nobud bo‗ladi. Odatda sovi-
tish jarayoni ikki bosqichda amalga oshiriladi (26 - rasm):