1. O‘quv materiallar

Tekshirish savollar

1. Uch qatlamli panelni payvandlashning o‘ziga xos xususiyatlarini aytib bering.

10-Amaliy mashg`ulot


Kontaktli payvandlash mashinalarini tuzilishini o`rganish.


I. Ishdаn mаqsаd: Kontaktli payvandlash mashinalarini tuzilishini o`rganish.


II. Qisqаchа nаzаriy mа’lumоt: Kontaktli payvandlash mashinalari quyidagi belgilariga ko‘ra tasniflanadi:
1) payvandlash turiga ko‘ra (nuqtali, relyefli, chokli, uchma-uch payvandlash mashinalari);
2) vazifasiga ko‘ra (universal, ya’ni umumiy ishlarga muljallangan va maxsus ishlarga mo‘ljallangan, ya’ni maxsus mashinalar);
3) o‘rnatilish usuliga binoan (ko‘chmas, ko‘chma yoki osma mashinalar);
4) energiya bilan ta’minlanish, uni o‘zgartirish yoki t o‘plash (akkumulyatsiyalash) turiga ko‘ra (bir fazali o‘zgaruvchan tok, past chastotali uch fazali, tok ikkilamchi konturda to‘g‘rilanadigan, kondensatorli mashinalari);
5) siqish kuchining yuritmasi turiga binoan (richagli, prujinali, elektr dvigatelli, pnevmatik, gidravlik, elektromagnitli mashinalar);
6) qanday ishlashga ko‘ra (avtomatlashtirilmagan, yarimavtomatik va avtomatik mashinalar).
Payvandlash mashinalarining shartli belgilari (belgilanishi) ГОСТ 297-80 bilan belgilangan (harf-raйamli tizim). Birinchi harf uskunaning turini anglatadi: M – mashina, П – press; ikkinchi harf payvandlash turini bildiradi: T – nuqtali, Р – relyefli, Ш – chokli, С – uchma-uch). Uchinchi harf ta’minlash manbai turini ko‘rsatadi (o‘zgaruvchan tok mashikalaridan tashqari): В – tok ikkilamchi konturda to‘g‘rilanadi (o‘zgarmas tok mashinalari), Н – past chostotati, K – kondensatorli mashina.
Masalan, nuqtali, relyefli va chokli payvandlash mashinalari MT, MР va MШ bilan; tok ikkilamchi konturda to‘g‘rilanadigan nuqtali, relyefli chokli payvandlash mashinalari MTВ, MРВ, MШВ ko‘rinishida; past chastotali nuqtali, relyefli hamda chokli payvandlash mashinalari MTН, MРН, MШН tarzida nuqtali, relyefli va chokli payvandlash kondensatorli mashinalari MTK, MРK, MШK harflari bilan belgilandi. Ayrim hollarda mashinalarning belgisiga, ularning o‘rnatilish usulini yoki kuch yuritmasi turini oydinlashtirish uchun yana bitta harf qo‘shiladi (П – ya’ni osma, M – кo‘p nuqtali, Р – radial turdagi yuritma). MTП – nuqtali payvandlash uchun osma o‘zgaruvchan tok mashinasi; MTВР – tok to‘g‘rilanadigan va elektrod radial harakatlanadigan nuqtali payvandlash mashinasi.
Harflardan keyin raqamli belgilar keladi, odatda ularning birinchi raqamlari ikkilamchi tokning eng katta kuchini kiloamperda (qisqa tutashuv rejimida - detallarsiz ulas), keyingi raqamlar guruxi esa rusumning tartib raqamini ko‘rsatadi. Masalan, I_{2 max}=20 kA bo‘lgan o‘zgarmas tokda ishlovchi 23‑rusumdagi payvandlash mashinasi MT–2023 ko‘rinishida belgilanadi.