1-Modul. Psixologiya predmeti


  Xulq-atvorning  psixofiziologik  asosi.  Endokrin  tizimning  inson



Download 479,16 Kb.
Pdf ko'rish
bet19/25
Sana15.01.2021
Hajmi479,16 Kb.
#55473
1   ...   15   16   17   18   19   20   21   22   ...   25
Bog'liq
1 maruza Psixologiya fanining predmeti va rivojlanish tarixi Psixologiyaning

1.4.  Xulq-atvorning  psixofiziologik  asosi.  Endokrin  tizimning  inson 

organizmi  va  xulq-atvoridagi  ahamiyati.  Psixik  xususiyat  va  holatlarning 

neyropsixologik  asoslari.  Xulq-atvorning  psixofiziologik  asosi.  Endokrin 

tizimning  inson  organizmi  va  xulq  atvoridagi  ahamiyati.  Hozirgi  zamon  fanida 

jadal  rivojlanib,  katta  qiziqish  uyg`otayotgan  va  inson  sir-sinoatlariga  chuqurroq 

kirib borishga muvaffaq bo`lgan soha asab tizimini tadqiq etish hisoblanadi. 

Organizmning yaxlit tuzilma sifatida faoliyat ko`rsatishini nerv hosilalarining 

to`plamlari ta`minlab beradi.  

Asab  tizimi  markaziy,  periferik  va  vegetativ  bo`limlardan  iborat.  Markaziy 

asab  tizimi  (MAT)  bosh  va  orqa  miyani  o`z  ichiga  oladi.  Miya  organizmda 

boshqaruvchi vazifasini o`taydi va psixomotor faoliyatni ta`minlab beradi. Bundan 



tashqari,  miya  fikrlarimizni  mahorat  bilan  boshqarib,  inson  organizmining  beshta 

asosiy  tuyg`ulari  -  ko`rish,  eshitish,  ta`m  bilish,  hid  bilish  va  sezishni  nazorat 

qiladi. 

Periferik  asab  tizimi  -  nervlar  va  nerv  tugunlaridan  iborat.  Periferik  nervlar 

majmuasi yurak, o`pka, ovqat hazm qilish tizimi va boshqa ichki organlar, tomirlar 

va  to`qimalarni  ta`minlaydi,  bularning  barchasi  vegetativ  asab  tizimini  tashkil 

etadi.  Uning  faoliyati  inson  iroda  kuchiga  bog`liq  bo`lmaydi.  Asab  tizimi 

organizmning  ixtiyoriy  va  ixtiyorsiz  bajariladigan  vazifalarini  boshqaradi. 

Ixtiyorsiz  bajariladigan  vazifalarga  misol  qilib  ovqat  hazm  qilish  vazifasini 

keltirishimiz  mumkin.  Asab  tizimini  tashkil  etuvchi  milliardlab  asab  hujayralari 

organizmning o`zidan, shuningdek, tashqi muhitdan axborot qabul qiladilar. 

Bosh  va  orqa  miya  -  ikki  hayotiy  muhim  organlar  -  miya  qutisi  va  umurtqa 

pog`onasi  suyaklari  bilan  o`ralgan  va  himoya  qilinadi.  Miyaning  asosiy  tarkibiy 

qismlari  bo`lib  katta  miya  (ikki  yarim  sharlar),  miyacha,  orqa  miya  hisoblanadi. 

Miya  yarim  sharlari-bu  organning  axborotni  qabul  qilib,  tananing  boshqa 

qismlariga  o`tkazuvchi  asosiy  qismidir.  Yarim  sharlar  nutq,  tafakkur  va  xotiraga 

ma`suldirlar.  Miyacha  asosan  tana  harakatlarini  muvofiqlashtirishga  yordam 

beradi.  Orqa  miya  yurak  faoliyati,  nafas  olish  va  qon  bosimi  kabi  vazifalarni 

boshqaradi. 

Asab  tizimi  endokrin  tizim  bilan  uzviy  hamkorlikda  inson  barcha 

organlarining  faoliyatini  boshqaradi.  Inson  fikrlari,  xotiralari,  hissiyotlari  yoki 

sezgilari,  shuningdek,  uning  har  bir  anglangan  harakati  amalga  oshirgan 

faoliyatining aksi bo`lib hisoblanadi. Bundan tashqari, asab tizimi, ichki, vegetativ, 

anglamaydigan  vazifalar:  tana  harorati,  yurak  urishi  va  boshqa  gomeostaz 

(muvozanat, doimiylik)ni tashkil etuvchilarni boshqaradi. 

Asab  tizimi  somatik  va  vegetativ  bo`limlarga  ajratiladi.  Birinchisi,  skelet 

mushaklari qisqarishi  yordamida sezuvchanlik va harakat bilan ta`minlagan holda 

organizm  bilan  tashqi  muhit  o`rtasidagi  aloqani  amalga  oshiradi.  Ikkinchisi, 

moddalar almashinuvi, nafas olish, ajratishga o`z ta`sirini o`tkazadi. 

Miya oq va kul rang moddadan iborat.  Kul rang modda asab hujayralarining 

to`plamlaridan  hosil  bo`ladi,  oq  moddani  esa  asab  tolalari  tashkil  etadi.  Yaqin 

vaqtgacha  kul  rang  modda  asosan  yurish  va  yugurishga  bo`lgan  ko`nikma  hosil 

qilish bilan bog`lanar edi. Hozirgi kunda olimlar yana bir qonuniyatni aniqladilar - 

yangi raqs harakatlarini o`rganib, ijro etishga layoqatli insonlarning miyasi faolroq 

bo`lar ekan. 

Amerikalik  olimlar  (R.  Xayer  va  boshqalar)  erkaklar  va  ayollar  turlicha  fikr 

yuritishlarini  aniqladilar.  Miya  anatomiyasini  tadqiq  etish  orqali  erkaklar  ko`proq 

kul  rang  moddani,  ayollar  esa  oq  moddani  faollashtirishlari  ma`lum  bo`ldi. 

Boshqacha  aytganda,  tafakkur  jarayonida  kuchli  jins  ayollarga  nisbatan  kul  rang 

moddadan  6,5  marta  ko`proq,  go`zal  jins  vakillari  esa  oq  moddadan  10  marta 

ko`proq foydalanar ekan. 

Asab  tizimining  strukturaviy  birligi  neyrondir.  Asab  tizimi  neyronlar 

yig`indisidan  iborat  bo`lib,  ular  o`zaro  bir-birilari  bilan  maxsus  tuzilmalar  - 


Download 479,16 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   15   16   17   18   19   20   21   22   ...   25




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish