1. Mavzu: Yog’

16-rasm.
G’urralar.
Yog’och tolalarning noto’g’ri joylashishi oqibatida hosil bo’ladigan burang, bilangi va fatilalar, yillik halqalarning notekis rivojlanishi orqasida hosil bo’lgan og’ish-surilish, katta butoqlarning mavjudligi, shuningdek, o’zak nurlari yog’och tuzilishidagi nuqsonlardir.


17-rasm.
Buranglar.

Burang (17-rasm) yog’och tolalarinnng vintsimon joylashishi natijasida hosil

bo’ladigan nuqsondir.
Burang po’stloq osti qismidan o’zakka tomon kamayib boradi. Burang 1 m uzunlikdagi yog’ochda vintsimon tolaning to’g’ri tik yo’nalishdai og’ishi orqali aniqlanib, santimetrlarda yoki prosentlarda ifodalanadi.
Burang barcha turdagi yog’ochlarda uchraydi.
Burang yog’ochning puxtaligiga uncha katta ta’sir ko’rsatmaydi. Biroq burang yog’och va taxta materiallarni ishlash ancha qiyin. Burang yog’ochlarni ishlash vaqtida tolalarning ko’chib ketishi, sinib ketishi orqasida sirtning silliqligi buziladi.
Burang tabiiy va sun’iy bo’lishi mumkin. Sun’iy buranglar ko’pincha yog’ochni noto’g’ri quritish hamda egri, tagi yo’g’on xodalarni tilish natijasida hosil bo’lib, u taxta materiallarda va fanerlarda uchraydi. Sun’iy buranglar tabiiy burangga qaraganda yog’ochning puxtaligini pasaytirishga kuchliroq ta’sir ko’rsatadi.
2. Yoriqlar, chatnoq, ajroq va x.k.
Yoriq — yog’ochda eng ko’p uchraydigan nuqsondir. Daraxt kesilib
quritilganidagina emas, balki o’sib turganida ham turli sabablar bilan (mag’zi
qurib qolib, shamolda chayqalib, qattiq sovuqdan) yorilishi mumkin.
G’o’la yog’och va taxtadagi nuqsonning qachon paydo bo’lganligiga va turiga qarab, o’sib turgan daraxtdagi yoriqlar quyidagi xillarga ajratiladi: chatnoq, ajroq, sovuqdan yorilish va qurib yorilish.
Chatnoq deganda, daraxtning ichdan yorilishi tushuniladi; radial yo’nalishdagi bu yoriq ancha enli bo’lib, yog’och tanasining o’zagi orqali o’tadi. Lekin yog’ochning
sirtigacha yetib bormaydi. Yog’och oddiy va murakkab chatnashi mumkin.
Oddiy chatnoq (chatnash)—yog’och uchining diametri bo’yicha ikki joydan yorilishidir. Murakkab chatnoq yog’och ichidagi ikki yoki bir necha yoriqdan iborat; bu yoriqlar radial yo’nalgan, bir-biriga nisbatan burchak hosil qilib joylashgan bo’ladi (18-rasm). Tana bo’yicha yo’nalgan va bitta vertikal tekislikdan chetga chiqmagan yoriqda to’g’ri chatnoq deyiladi, vintsimon buralib ketgan
yoriqqa esa noto’g’ri chatnoq deyiladi.