1-мавзу. Уй хўжалиги ижтимоий-иқтисодий фаолиятининг назарий-концептуал асослари

1.3.Молия бозорлари фаолиятининг мазмуни

Молиявий бозорлар, молия институтлари ва пулга доир муносабатларда чигалликларнинг юзага келиши мамлакат иқтисодиёти учун катта хавф ҳисобланиб, унинг иқтисодий - ижтимоий ривожланишига, сиёсий ва сайловлар жараёнларига катта таъсир кўрсатади. Пул, банклар ва молиявий бозорларни ўрганиш кўплаб мавжуд муаммоларни тушунишга ёрдам беради. Аввало, бу фанда бозор муносабатларининг муҳим инструменти сифатида пулнинг моҳияти, унинг пайдо бўлиши, пулнинг зарурлиги, пул бажарадиган функциялар, бозор муносабатларини самарали қарор топтиришда пулнинг роли ва аҳамияти каби масалаларга эътибор қаратилади. Шунингдек, ушбу фанда мавжуд муаммоларни очиб бериш ва уларни ўрганиш қанчалик даражада аҳамиятли эканлиги ҳам кўрсатиб берилади.

Нима сабабдан биз молия бозорларини ўрганамиз?

Мазкур фанда шунингдек, баъзи бозор субъектлари оборотида юзага келган, улар эҳтиёжидан ортиқча бўлган бўш молиявий ресурсларни, уларга эхтиёж сезаётган бошқа бозор суб ъектларига о ътказишни амалга ошираётган молиявий бозорларга э ътибор қаратилади ва биз молиявий бозорлар, уламинг функтсиялари, роли тўғрисида ҳам маълум билимларга эга бўламиз. Хақиқатдан ҳам, молия бозорларининг муваффақиятли ишлаши иқтисодий ўсишнинг асосий меъзонларидан бири бўлиб ҳисобланади. Молия бозорларининг самарасиз фаолият кўрсатиши жаҳоннинг кўплаб мамлакатларида уларнинг камбағалликка юз тутишига сабаб бўлмоқда. Молия бозоридаги ҳодисалар аҳолининг турмуш тарзи, ишлаб чиқарувчи ва истеъмолчилар ўртасидаги муносабатларга тўғридан тўғри таъсир кўрсатади ва иқтисодий ўсишни та ъминлайди.

Облигациялар бозори ва фоиз ставкалари

Облигациялар корхоналар ва хукуматга ўз фаолиятини молиялаштириш мақсадида пул маблағларини жалб этишга имкон яратганлиги сабабли иқтисодиёт учун ўта мухим ахамиятга эга. Айнан мана шу бозорда фоиз ставкалари белгиланади. Фоиз ставкаси - ссуда тақдим этилганлиги учун хақ, пул маблағларининг “ижара” ҳақи (одатда 100 доллар йиллик ижара нархи сифатида акс эттирилади). Иқтисодиётда турли хилдаги фоиз ставкалари мавжуд: автомобил сотиб олиш учун ссуда фоизи, турар жойни сотиб олиш учун ипотека кредитлари бўйича фоиз ставкаси, турли хилдаги облигациялар бўйича фоиз ставкалари ва бошқалар.