1-mavzu: sotsial geografiyaning ob’ekti va predmeti reja

S.B.Lavrov, A.AAnoxin, N.T.Agafonovlar esa ijtimoiy geografiyani ijtimoiy — iqtisodiy geografiyaning bir bo’g’ini sifatida, sotsial strukturalarni muayyan ijtimoiy — tarixiy sharoitlarda joylashuvi va xududiy tashkil etilishi qonuniyatlarini o’rganuvchi fan deb yoki, boshqacha qilib aytganda, agarda ijtimoiy strukturalar jamiyat bilan bir butun holda xududiy tashkil etilar ekan, u holda ijtimoiy geografiyani hududiy ijtimoiy strukturalarning rivojlanish omillari va qonuniyatlarini o’rganuvchi fan sifatida ham tushunish mumkin deb ta’riflashadi.
Ammo, yuqoridagi mualliflar o’z tadqiqotlarining so’ngida aholi geografiyasi doirasida ayrim sotsial xodisalarni taxlil etish tajribasiga ko’ra, ijtiomiy geografiyani sotsial sohalarni xududiy jihatdan o’rganuvchi fanlar pog’onalashuvida tutgan o’rnini quyidagi to’rt yo’nalishga ajratadi:

1. 
   Sotsial geografiya mavjud emas, ammo geografiyada ijtimoiy jihatlarni borligi shubxasizdir.
   
2. 
   Sotsial geografiya —mustaqil fan bo’lib, geografiya fanlari tarkibida eng quyi pogonada joylashgan. Ko’p hollarda uni aholi geografiyasining tarkibiy qismi sifatida ko’rish mumkin.
   
3. 
   Sotsial geografiya —mustaqil fan bo’lib, geografiya fanlari tarkibida o’rta ierarxik pog’onada, ya’ni masalan, iqtisodiy geografiya bilan bir pog’onada joylashgan.
   
4. 
   Sotsial geografiya —mustaqil fan bo’lib, ijtimoiy geografiya fanlari tarkibida yuqori ierarxik pog’onada joylashgani holda, ijtimoiy geografiyaning sinonimi hisoblanadi; sotsial (ijtimoiy) geografiya tarkibiga iqtisodiy geografiya ham kiradi.
   

Birinchi yo’nalishga mansub mualliflar sotsial (ijtimoiy) geografiya mustaqil mavjud emasligini yoqlaydilar. Ular jumlasiga Alaev E.B., Kovalev S.A., Kovalьskaya N.Ya., Lappo G.M., Lavrov S.B., Sdasyuk G.V., Saushkin Yu.G., Tkachenko A.A.larni kiritish mumkin, Ushbu olimlar yaratgan bir qator manbalarda sotsial va iqtisodiy jihatlar bo’linmasligi va qatьiy bo’lishga urinishlar natijasiz bo’lishi ta’kidlanadi. Nosotsial iqtisodiy hodisalar va nosotsial iqtisodiy rayonlashtirish yo’q, shu bilan bir vaqtda ular «sotsial geografiya»ni shakllanishini inkor etmaydi, deyiladi.