1-Mavzu. Qurilishning respublika iqtisodiyotida tutgan o‘rni

Умумий иқтисодий самарадорлик самаранинг капитал қўйилмаларининг қийматига ёки ишлаб чиқариш фондларининг қийматига нисбати орқали аниқланади, қиёсий (солиштирма) иқтисодий самарадорлик эса, қўйилмаларни қуйишда бир вариантнинг иккинчисидан қанчалик самарали эканлигини таққослаш ва аниқлаш йўли билан ҳисобланади.
Умумий халқ хўжалиги самараси миллий даромаднинг ўсиши билан ифодаланади. Мамлакат бўйича капитал қўйилмаларнинг халқ хўжалиги самарадорлигиниг мезони бўлиб, миллий даромад ўсишининг (солиштирма баҳоларда) ушбу ўсишни юзага келтирган капитал қўйилмаларга нисбати хизмат қилса, бошқарувнинг кейинги даражаларида эса, соф маҳсулотнинг ёки соф меёрий маҳсулотнинг ўсишининг ушбу ўсишни юзага келтирган капитал қўйилмаларга нисбати ҳисобланади
Бошқаришнинг хўжалик ҳисоби даражасида ва айниқса қурилишга хусусий маблағлар ва банк кретдилари жалб қилинганда капитал қўйилмаларнинг самараси сифатида даромаднинг ўсиши ҳисобга олинади. Мос равишда хўжалик ҳисоби самарадорлиги унинг капитал қўйилмаларнинг қийматига нисбати билан баҳоланади.
Самарадорлик кўрсаткичларини ҳисоблашда самара ва капитал қўйилмаларнинг тўла таққослаш имкониятлари яратилиши керак. Капитал қўйилмалар, таннарх, эксплуатация ҳаражатлари, соф маҳсулот ҳамда қушимча кўрсаткичларни ҳисоблашда айни пайтда амалда бўлган нархлар, тарифлар, иш ҳақи ставкалари ва бошқа баҳони шакллантирувчи нормативлар қўлланилади.
Капитал қўйилмалар самарадорлигини таҳлил қилишда қурилиш «лаг»ини, яъни капитал қўйилмаларни киритиш ва самарага эришишгача ўтадиган ўртача вақтни ҳисобга олиш лозим. Халқ хўжалиги бўйича ушбу вақт ўртача икки-уч йилни ташкил этиши мумкин.
Ҳисобларда қабул қилинган, бошланғич маълумотлар ҳамда қўйилган мақсаддан келиб чиққан ҳолда қурилиш лагининг катталиги бўлиши мумкин:
-норматив, яъни қурилиш ва объектларни ўзлаштиришнинг норматив муддатларига асосланган;
-ҳақиқий, яъни қурилишнинг ҳақиқий давомийлиги ва асосий фондлар ҳамда ишлаб чиқариш қувватларини ўзлаштиришнинг муддатларига асосланган;
-режали, қурилиш ва ўзлаштиришнинг режада кўрсатилган муддатларига асосланган.
Қуйида капитал қўйилмаларнинг умумий ҳамда қиёсий (солиштирма) иқтисодий самарадорлигини аниқлаш методлари формулаларда келтирилган.
Капитал қўйилмаларининг умумий (абсолют) самарадорлигини қуйидаги тарзда ҳисобланади:
а) республиканинг халқ хўжалиги ва унинг тармоқлари, умуман халқ хўжалиги бўйича Э_хх –  солиштирма баҳоларда йиллик даромад (соф маҳсулот) ўсиши(∆Д)нинг, капитал қўйилмаларнинг ўсиши(К)га нисбати сифатида аниқланади:
[i] Экономика строительства / Под ред. И.С. Степанова. М.: Юрайт, 1997. – 102 – бет.