1-mavzu: Qo‘shma gap. Qo‘shma gap haqida umumiy ma’lumot. Komponent (qism)larning birikish usuliga ko‘ra qo‘shma gap turlari: bog‘langan qo‘shma gap, ergashgan (ergash gapli) qo‘shma gap, bog‘lovchisiz qo‘shma gap

grammatik aloqaga kirishidan tuziladi. Bunday qo‘shma gapning bog‘langan, 

bog‘lovchisiz, ergash gapli, turlari shakllanadi (Yuqoridagi misollarga qarang). 

To‘rtinchidan, yonma-yon kelgan birdan ortiq sodda gaplar mazmunan bir-

biriga bog‘lanshgan taqdirda ham, yaxlit, umumiy birlashtiruvchi intonatsiyaga ega 

bo‘lmasa, qo‘shma gap shakllanmagan bo‘ladi. Qiyoslaylik: 

 

 

Bahor keldi. Dalalar  ko‘m-ko‘k. (alohida sodda gaplar) 

 

          Bahor keldi, dalalar ko‘m-ko‘k. (Qo‘shma gap). 

---

Keyingi holatda  gaplar orasida  nisbiy  tugallangan  intonatsiya bo‘lib, 

birinchi gapning  mazmunini  ikkinchi gapning  mazmuni orqali tasdiqlash bor.  

Demak, qo‘shma gapning  shakllanishidagi yana bir muhim belgi  

birlashtiruvchi  intonatsiyadir.  

 Yuqoridagilardan qo‘shma gapning  quyidagicha  ta’rifi kelib chiqadi: ikki 

va undan ortiq  sodda gaplarning  (yoki komponentlarning ) mazmun va grammatik  

munosabatidan  tashkil topgan, bir butun birlashtiruvchi, yakunlovchi 

intonatsiyaga  ega bo‘lgan sintaktik konstruksiyalar  qo‘shma gap deyiladi. 

Qo‘shma gap  tarkibi qanchalik yoyiq – murakkab bo‘lmasin,  unda 

komponentlarning tugallanganligini  ko‘rsatadigan yakunlovchi intonatsiya mavjud 

bo‘ladi: Urug‘ yer ostida yotsa, hech kim u bilan qiziqmaydi, u qachon tuproqni