1-Mavzu: Psixologiya tarixi fanining predmeti va vazifalari (2soat) Reja

Peresonalistik yondoshish.
Ilmiy gipotezalar, kashfiyotlar, adashishlar щz avtorlariga ega, ularni nomalarini tarix saqlab qoladi, shuning uchun faqtni rivojlanishi oxirgi nuqtasi ayrim shaxslarni aql idrokiga bogliq, degan fikr paydo bo’ldi.
Kontekstik yondoshish.
Ko’p farqlar shuni bildiradiki, ilmiy g’oyalarning yunalishi obektiv qonunga tobe, yakka omil – o’z zamonini namoyondasi, u щz zamonini intelektual iqlimida chegaralanib qolgan. Kashfiyot - uni tayyorlovchi g’oyalarsiz bo’lmaydi.
Kontekstik yondoshishni tarafdorlaridan kщzga kщringan amerikalik psixolog E.Borin, ilm-fan tarixi L.Tolstoyning «Urush va tinchlik» asarida uluь qishilarni: «tarix qullari» deganini qщllab-quvvatlaydi. Ularni nomlari davrni, maktablarni, oqimlarni, mu’im tarixiy epizodlarni farqlashda ishlatilgan tamьalardir. Yana bir amerikalik psixolog «personalistik» va «konteketik» yondoshishlar bir-birini tщldiradi, deb xisoblaydi. Tarixda uluь kishilar bor, ammo uluь voqealar ‘am bor. Ikkiovlon bir-biri bilan chambarchas bщlib, bir-birini tщldiradi. Ammo zamon ru’ini roli katta, chukni inson kanchalik uluь bщlmasin, zamon iqlimidan uzoqroq bщlsa, nom-nishonoiz yщq bщladi. «Kontekst» kontseptsiyasi uning asosiy tushunchasini noaniqligidan mu’im tushuntirish a’amiyatiga ega emas: «Intelektual iqlim», «zamon ru’i», «sotsial madaniy atmosfera», bunday noaniq determinatlarga murojaat qilish bizni na ilmiy fikr rivojlantirishni ‘arakatini va na ob’ektiv tarixiy logikani tushuntirishda olьa siljitadi. Bir konteksni ikkinchisi bilan almashtirish ilmiy natijani yщq qilib, «Kontekst» yondoshishdan qoniqmaslik psixologik щrganish tarixini boshqa usullar bilan axtarishni majbur qiladi.
«Juftlarni karama-karshiligi » printsipi.
MUAMMOLI VAZIYaT:
Psixologik g’oyalar ‘arakatini umumiy chiziqlari.
Psixologik ьoyalar ‘arakatini umumiy chiziqlarini aniqlashda sxemalar chizildi, bunga asoslanib ‘arakat qarama-qarshilikka eta deyiladi. Buni amerikalik tarixshunos «qarama-qarshilik jufti» deb atadi. Bir necha teoriyalar taklif qilindi. G.Merfi psixologik o’rganishlarni XX asrni 10-20-yillarda umumiy xolini tщrt «qarama-qarshilik juft» larga bщldi:
1. «struktura - funktsiya »
2. «qisman butun»
3. «sifat - son»
4. «eksprimental - statistik»
XX asr 10-yillarida birinchi xukumronlik qilgan, 20-yillarda ikkinchisi deb xisoblangan. Amerika psixologiya jurnalini 50 yil davomida bosilib chiqqanini analiz qilib D.Bruner va G.Olbert teoriyalarini umumlashtirib:
MUAMMOLI VAZIYaT:
D. Braun va G. Olperd teoriyalari
1.«ratsional - emperik»
2.«teologik- mexanik»
3. «sifat - son» deb ajratdilar. Ular ‘ar juftni ikkinchi qismini vazni bosib chiqishini xulosa qildilar. Keyinchalik G.Olbert teoriyalarni ikki gruppaga ajratdi:
a) determinizm printsipiga amal qiluvchilar;
b) shaxsni kelajagiga orientatsiya qilishga aktsentratsiya qilganlar.