1-Mavzu: Psixologiya tarixi fanining predmeti va vazifalari (2soat) Reja

A) mental filosofiya
B) pnevmatologiya
Psixologiya щtmishni faqat bu nomlar ostidagi kitoblarda, ya’ni filosofiyadan axtarish xatodir, chunki psixologiya bilimi kontsentratsiyasi insoniyatning aqliy ishlarini kщp uchastkalarida uchratish mumkin edi. SHuning uchun psixologiya tarixi (mustakil fan bo’lgunga davr) qalb tщьrisidagi falsafa ilmiga mos kelmaydi.
Psixologiyaning щtmishi tщьrisidagi ma’lumotni faqat bir-biri bilan almashgan falsafa sistemasini saqlab qolmay, uni tabiiy fanlar ayniqsa biologiya meditsina, pedagogika, sotsiologiya kabi fanlar ‘am saqlab kolgan.
XX asrda psixologiyani щtmishiga bir necha bor qiziqish kuchaydi. XIX asrning oxiri, XX asrning boshida, qiziqish kuchaydi. Bu yillar psixologiyani uyьonish davri deb xisoblanadi.
XX asr 10-yillarda psixologiyani щsha paytda xukumron bщlgan metod va fan sifatida щrganish sistemasi qattiq tanqid qilingan. Bu fanning predmeta bщlib fenomenlar yoki ong aktlari metodi esa щz-щzini eksperimental kontrol qilish tщьrisidagi tushunchadan iborat. 30-yillarning boshida psixologiya kapitalistik mamlakatlarda yana krizisga uchradi. Bundan oldingi davrni asosiy maktablari tarqaldi. Ammo, u maktabning siniq parchalarida kщplab yangilari paydo bщldi. Psixologik щrganishni metodologik problemalariga qiziqish kuchaydi va bir necha yirik tarixiy psixologik ishlar paydo bщldi. Sovet psixologlarini ishlarida psixologik fikrni щsishi amerikalik va boshqa chet el tarixchilariga qaraganda boshqa ьoyaviy- teoretik pozitsiyada kщrilgan..
TARIXIYLIK PRINTSIPI.
1. Marksizm tomonidan jamoat xayotini tarixiy-materialistik tushunchasi ishlab chiqilgan, unda odamlarni ishlab chiqarish faoliyati fikrlashga qaraganda birinchi щrinda.
2. Aks etish printsipi. Marksizm - fikrlash, aks etish tabiatidan kelib chiqadi deb щrgatadi. Qalb funktsiyasi - ongli, ongsiz funktsiyalar. Bu asosan aqliy metodlardir.
3. Praktika roli. Fikrlash manbai praktikaga tobe emasligini tan olish, bilimni tushunchadan, tushunchaga ‘arakat, deb tasdiqlash asossiz ekanligini bildiradi.
Ob’ekt bilan щzaro ‘arakat bu ‘arakatni mu’im sharti. Marksizmda ob’ektning щzi boshqacha burchakdan baxolanadi, oldingi materialistik sistemalardan boshqacharoq. Xaqiqatni aniflashni toza fikrlash yaratmaydi, uni sotsial mavjudodlar aniqlaydi, chunki ular dunyoni yaratishga щzgartirishga qodir. Psixik xolatlar xaqida tushunchalar jamoat praktikasida tuьiladi va undan tashqari xolatda tushuntirib bщlmaydi. Psixologiyaning muvaffaqiyati ‘amma vaqt praktikani extiyojiga boьliq edi, birinchi щrinda meditsina va pedagogikaga boьliq. U mustaqil fan sifatida kapitalistik ishlab chiqarish praktikasiga kerak bщlganidan shakllangan.
4. Materializm va idealizm kurashi.
DIQQAT SAVOL Sotsial koliziyalar deganda nimalar tushuniladi.
Marksistik talimotiga kщra, sotsial kolliziyalar ikki dunyoqarash materialistik va idealistik dunyoqarashlar tщqnashuviga ta’sir etadi. Psixologiya ijtimoiy fanlar va tabiatshunoslik fani tщqnashuvida ekan, unda ana shu tщknashuv aniq kщrinadi. Ijtimoiy rivojlanishni bir davrda odamlar refleksaligiyaga ega bщlishdi, щz xulqini analiz qila olgach, idealizm fikrini maxsus, birlamchi, xaqiqat deb qabul qildi. Psixika xususiyatlarini idealizm boshlangich, xech nima bilan aniqlanmaydigan, boshka ‘amma narsani tushuntira oladigan deb qabul qildi. Materializm ong va ob’ektiv xaqiqat щrtasida umumiylikni axtarib, ongni ob’ektiv xaqiqatdan chiqqan deb щrgatadi.
5. Dialektika.
DIQQAT SAVOL Dialiktika, personalistik, kontekstik so’zlari niman ma’noni beradi.
Xaqiqatni щrganish qiyin va qarama-qarshi ‘arakterga ega. Щrganish diealektikasining kщrinishlaridan biri krizis xolati va ilmdagi revolyutsiyadir. Psixologiya ‘am shu krizis va revolyutsiyalardan щtdi.
Uzoq vaqt burjuaziya tarixshunoslarida ikki xil yondoshish xukumronlik qilgan: «peresonalistik» va «kontekstik».