1-Mavzu: porshenli ichki yonuv dvigatellari. Ichki yonuv dvegatelining tuzilishiga oid nazariy ma’lumotlar

7-rasm. 
O'zgarmas hajmda issiqlik
uzatiluvchi porshenli IYoD ning
indikator diagrammasi.
 

---

hisoblanadi, demak so'rishda asosiy parametrlar o'zgarmaydi, faqatgina silindrda 
aralashmaning massasi va hajmi o'zgaradi. Keyin so'rish klapani 
5
yopiladi va 
porshen o'ngdan chapga harakatlana boshlaydi. 
а-s
jarayonda silindrdagi qaynoq aralashma siqiladi va bosim 
p
a
dan 
p
c
gacha 
ortadi. Chap chetki holatda qaynoq aralashma elektrik o't oldirgich 
4
yordamida 
alangalanadi. Qaynoq aralashma amalda bir zumda yonadi va porshen o'ng tomonga 
birozgina siljiydi, shuning uchun butun yonish jarayoni o'zgarmas hajmda sodir 
bo'ladi. 
c-z
jarayonda nafaqat bosim va harorat, balki ishchi jismning kimyoviy tarkibi 
ham o'zgaradi. Ajralib chiqqan issiqlik hisobiga silindrdagi bosim birdaniga 
p
c
dan 
p
z
gacha ko'tariladi. Porshen qaytadan o'ng tomonga harakatlanadi va foydali ish 
bajaradi, bunda bosim 
p
z
dan 
p
b
gacha kamayadi. 
z-b
jarayon kengayish jarayoni deb 
nomlanadi. O'ng chetki holatda maxsus qurilma yordamida chiqarish klapani 3 
ochiladi va silindrdagi bosim 
p
d
gacha kamayadi, bunda yonish mahsulotlarining 
ko'pgina qismi silindrdan chiqarib yuboriladi. Porshen yana chapga harakatlanadi va 
ochiq chiqarish klapani orqali qolgan yonish mahsulotlarini chiqarib yuboradi (
d-0
jarayon). Porshenning chap chetki holatida chiqarish klapani 3 yopiladi va so'rish 
klapani 5 ochiladi, natijada silindrga yangi porsiya qaynoq aralashma kiradi. Keyin 
barcha jarayonlar takrorlanadi va dvigatel uzluksiz siklik ish bajaradi. 
Ko'rinib turibdiki, bunday dvigatelning silindrida bitta sikl davomida to'rtta 
yo'l (takt) bajariladi: qaynoq aralashmalarni so'rish (so'rish), ularni siqish, yonish 
mahsulotlarini kengayishi, yonish mahsulotlarini atmosferaga chiqarib yuborilishi 
(chiqarish). Indikator diagrammadan ko'rish mumkinki, ya'ni so'rish jarayonida 
silindrdagi bosim atmosfera bosimidan ancha past, chiqarish jarayonida esa ancha 
yuqori.