1-mavzu: Pedagogika nazariyasi fanining mazmuni, maqsad, vazifalari va nazariy asoslari Reja

Endi pedagogika fani ta’riflari to’g’risida qisqacha to’xtalamiz.
“Pedagogika (yunoncha, pais-bola, agogos-yetaklash)- tarbiya haqidagi ta’limot, tarbiyalash san’ati, tarbiya haqidagi fan. Pedagogika tarbiya va ta’lim sohasiga tegishli bilimlar yig’indisi” .
“Pedagogika (yunoncha-paidagogike)-tarbiya, ta’lim hamda ma’lumot berishning nazariy va amaliy jihatlarini o’rganuvchi fanlar majmuasi”.
Pedagogika (grekcha “paydagogos” bola va yetaklash ma’nosini bildiradi) insonni shakllantirishga qaratilgan muayyan tizimli faoliyat, hamda ta’lim-tarbiyaning mazmunini, shakli va metodlari haqidagi fan.
U yosh avlodni va kattalarni tarbiyalash haqida bahs etadi. Ta’riflarni umumlashtirib, quyidagicha ifodalash mumkin (1.1.1-shakl).


«Pedagogika»da ta’lim-tarbiya haqida ma’lumot hosil qilinishi.
Ta’riflarda keltirilgan tarbiya, ta’lim va ma’lumotlar berish terminlari haqida qisqacha ma’lumotni keltiramiz:
1. Pedagogika fani tarbiya jarayonining qonuniyatlari tarkibi va uni tashkil etish mexanizmlarini tadqiq etadi.
“Tarbiya - shaxsda muayyan jismoniy, ruhiy, ahloqiy, ma’naviy sifatlarni shakllantirishga qaratilgan amaliy pedagogik jarayon; insonning jamiyatda yashashi uchun zarur bo’lgan xususiyatlarga ega bo’lishini ta’minlash yo’lida ko’riladigan chora-tadbirlar yig’indisi” [16; 270 b.].
Demak, tarbiya ijtimoiy hodisa bo’lib, insonning shaxs bo’lib shakllanishini ta’minlaydigan eng qadimiy va abadiy ma’naviy qadriyatdir. Tarbiya insoniyat paydo bo’lishi bilan birga paydo bo’lgan bo’lib, usiz alohida odam ham kishilik jamiyati ham faoliyat ko’rsata olmaydi. Chunki, tarbiya inson va jamiyatning mavjudligini ta’minlaydigan qadriyat bo’lib, u avloddan, avlodga o’tib boraveradi.
Tarbiya yordamida inson shaxsining ma’naviy jihatlarini qaror toptirish ko’zda tutiladi. Dunyoqarash, e’tiqod, ezgulik, go’zallik, yaxshilik, adolatga qarash va ko’nikmalarning shaxs sifatiga aylantirilishi tarbiya yordamida amalga oshiriladi.
2. Ta’lim - ta’lim oluvchiga maxsus tayyorlangan mutaxassislar yordamida bilim berish va ulardagi ko’nikma, hamda malakalarni shakllantirish jarayoni bo’lib, u kishini shaxs sifatida hayotga va mehnatga ongli ravishda tayyorlash vositasi.
Ta’limning boshlang’ich (dastlabki) vazifasi ta’lim oluvchini o’qitishdan iborat. Shuning bilan birga u oila, ishlab chiqarish va boshqa sohalarga ma’lumot berish vazifasini ham bajaradi.
O’qitish tushunchasi insonlar orasida yashash, hayotda turmush kechirish va faoliyat ko’rsatish uchun zarur bo’lgan bilim, ko’nikma va malakalar yig’indisini o’zlashtirishga qaratilgan ongli faoliyat ifodasidir.
O’qitish natijasida shaxs zaruriy bilimlar bilan ta’minlanib, kelgusida turli darajadagi maxsus ma’lumotni olish imkoniga ega bo’ladi.
“Ta’limning milliy modeli - O’zRda ta’lim tizimini yangilangan sog’lom pedagogik tafakkur asosida tubdan isloh qilish, ta’lim-tarbiya muassasalarida tayyorlanadigan kadrlarni intellektual, ma’naviy va ahloqiy saviyasiga ko’ra rivojlangan mamlakatlardagi darajaga yetkazish bo’yicha belgilangan nazariy-metodologik, amaliy pedagogik yondashuvlar majmui. Ta’limning milliy modelida ma’naviy intellektual jihatdan barkamol shaxsning o’z ijodiy qobiliyatini to’la namoyon etishini ta’minlash ko’zda tutiladi”.
Ma’lumot berish - bu o’rganilayotgan obyekt (ta’lim-tarbiya jarayoni, ta’lim-tarbiya oluvchi va h.k.)ning muhim xususiyatlari va hossalari haqidagi ma’lumotlarni ifodalash jarayoni bo’lib, unda obyekt to’g’risida sonli va sifatli ma’lumotlar aks ettirilgan bo’ladi.
«Ma’lumot berish - bunda nafaqat o’qitish, balki o’ziga mustaqil bilim olish, ommaviy axborotlar ta’sirida bo’lish bilan birga insonning ilmiy tizimni egallashi, ilmiy dunyoqarashni shakllantirish ko’zda tutiladi. [8; 10 b.].