1-мавзу. Мулк ва баҳолаш ҳақида умумий тушунчалар

Базисли-компенсацион усулни қўллашда қурилиш қиймати ҳақиқий харажатлардан келиб чиққан ҳолда шаклланади ва фақатгина қурилиш тугаганидан кейин тўлиқ ҳолда аниқланиши мумкин.
Бу усулда қиймат икки босқичда топилади:

• 
  биринчи босқичда қурилишнинг базис қиймати аниқланади (1984 й., 1991 й. смета нормативлари бўйича). Бир вақтнинг ўзида кутилаётган инфляцияга нисбатан нархлар ва тарифларнинг кутилаётган ошиб кетиши туфайли базис қийматнинг қимматлашишининг асл башорат қилиниши амалга оширилади;
  
• 
  иккинчи босқичда ишлар, хизматлар, ускуналар ва ҳоказоларга ҳақ тўлаш босқичида биринчи босқичда базис шароитларига нисбатан нарх ва тарифларнинг ошиши муносабати билан юзага келган қўшимча харажатлар ҳисоб-китоби амалга оширилади.
  

Якуний қиймат унинг базис даражасидан, қўлланилаётган ресурсларга нисбатан нарх ва тарифларнинг ошиши туфайли юзага келган қўшимча харажатлар ҳамда концепцион афзалликлардан ташкил топади.
Объектли ва локал сметалар негизида харажатлар таркиби ва катталигини аниқлаш
Ўзининг моҳиятига кўра қайта тиклаш қиймати кўрсаткичи объектни қуришда ҳақиқий харажат қилинган маблағлар катталигига мос келади, яъни баҳолашнинг қийматли усулини қўллаш натижалари билан тўлалигича устма-уст тушади.
Агар эксперт (ёки баҳоловчи) ихтиёрида янги қурилиш объектига нисбатан локал ва объектли сметаларнинг тўлиқ мажмуаси бор бўлса, харажатларни қайта реконструкция қилиш масаласи, мисол учун базисли-индексли усул (10.11 формуласи) учун қуйидаги кетма-кетликда амалга оширилади:

• 
  ҳар битта харажат элементининг қурилиш-монтаж ишлари умумий қийматидаги солиштирма вазни аниқланади:
  

(10.12)

• 
  бутун ишлар комплексига нисбатан қурилиш қийматини қайта ҳисоблаш учун индекслар аниқланади :
  

(10.13)

бу ерда И_м, И_зп, И_эмм - материаллар, қурилиш машиналарини эксплуатация қилиш ва иш ҳақи нархларининг индекслари; 1,15 – ишчиларга бериладиган қўшимча иш ҳақини ҳисобга оладиган коэффициент; Н_р – Ўзбекистон Республикаси Давлат архитектура қурилиш томонидан тавсия этиладиган қўшимча харажатлар нормативи; СП – смета даромади нормативи;

•