1-мавзу. Мулк ва баҳолаш ҳақида умумий тушунчалар

Ер участкасининг бозор баҳоси қуйидаги тамойилларнинг қўлланилишига асосланган: кутиш; талаб ва таклиф; иқтисодий фойдаланиш тамойили; ўрнини қоплаш.
Ана шу тамойилларни кўриб чиқамиз.
Кутиш. Кутиш тамойили қиймат келажакда кутилаётган фойда асосида шаклланишидан иборат. Агар башоратлар яқин йилларда ушбу жойдаги муайян кўчмас мулк турига нисбатан юқори талаб мавжудлигини кўрсатса, ана шундай кўчмас мулкни қурилиш учун сотиб олиш борасида мотивация юзага келади, ҳаттоки ҳозирги пайтда бу кўчмас мулкка талаб бўлмаса ҳам.
Талаб ва таклиф. Талаб ва таклиф тамойили ер участкасидаги талаб ва таклиф мувозанатга интилишини эътироф этади. Агар мувозанат бузилса. Бу дарҳол ўзгариши мувозанатнинг кўчиш йўналишини кўрсатиб турадиган нархларда ўз аксини топади. Нархлар тушиб кетганида таклиф камаяди, нархлар ошганда эса янги таклиф қайта режалаштиришлар, мавжуд бўлган ишлатишдан воз кечиш ва ҳоказолар натижасида шаклланиши мумкин. Ер участкалари учун талаб ва таклиф тамойилининг қўланилишининг ўзига хослиги бўлиб уни фақатгина узоқ муддатли режада қўллаш мумкинлиги хизмат қилади.
Иқтисодий фойдаланиш тамойили. Агар талаб ва таклиф ер учатскаси нархига таъсир қилса, участкадан иқтисодий фойдаланиш унинг муайян бозордаги нархини белгилайди. Муайян участкада офис биносини қурдириш истаги харидорни унинг тенг кучли бозор қийматидан юқори нархда сотиб олишга мажбур этади.
Ўрнини қоплаш. Ўрнини қоплаш тамойили шуни англатадики, ақли расо харидор участка учун бир хил фойдалиликка эга бўлган ўхшаш участканинг нархидан ортиқ нарх тўламайди.
Ернинг бозор қийматини баҳолаш учун қуйидаги усуллар қўлланилади:
- ер рентасини капиталлаштириш;
- сотувларни солиштириш усули;
- тақсимлаш усули
- ажратиб олиш усули;
- ер учун қолдиқ техникаси;
- участкаларга бўлиш усули.
Ер участкаси баҳолаш қийматининг якуний катталиги турли усулларда олинган натижалардан келиб чиққан ҳолда келтириб чиқарилади. Бу маълумотларни солиштирганда янад атўлиқ ва ҳаққоний ахборотга асосланган баҳоларни афзал кўриш мақсадга мувофиқ бўлади. Турли усулларда топилган ер қиймати орасидаги сезиларли фарқлар ёки баҳодаги хатоларга, ёки ер бозорининг мувозанатда эмаслигига ишора қилади.
Усуллардан биттаси - ер рентасини капиталлаштириш усулини кўриб чиқамиз.