1-мавзу. Мулк ва баҳолаш ҳақида умумий тушунчалар

капитал
– бу 
бойлик, ишлаб чиқариш воситалари, ишлаб чиқариш 
омиллари
, яъни инвестицияланган меҳнат, даромад келтирувчи меҳнатнинг турли 
моддий-ашёвий шаклларидир. Даромад олиш жараёни муайян иқтисодий 
муносабатларни, шу жумладан мулкчилик муносабаларини назарда тутади. Демак 
бундан ташқари капитал – бу ишлаб чиқаришнинг моддий-ашёвий омилларидир, 

---

бундан ташқари унга даромадни юзага келтириш жараёни субъектлари орасидаги 
иқтисодий муносабатлар ҳам киради.
Мулк ва капитал муайян ташкилий тузилмалар – корхоналар, ташкилотлар, 
фирмалар, шунингдек муайян бизнес соҳаси доирасида шаклланади ва ишлатилади. 
Шунингучун уларнинг бозор баҳосини аниқлаш уларнинг муайян шаклига нисбатан 
бажарилади.
Гарчи 
корхона 
ва 
фирма
ўзининг ички иқтисодий мазмуни сифатида капиталга эга 
бўлса-да, улар орасида фақатгина умумий жиҳатлар бўлмасдан,балки тафовутлар 
ҳам мавжуд бўлади. Умумий бўлиб моддий, меҳнат, пуллик, ахборот асоси хизмат 
қилади, фарқи эса самарадорлик, рақобатбардошлик, бозордаги аҳвол ва 
ривожланиш истиқболларига таъсир кўрсатадиган номоддий активларда акс этади. 
Фирманинг номоддий активларида 
фирманинг номи, фирма белгилари, 
технологиялар, амалга оширилган ёки потенциал бўлган қўшимча даромад манбаи 
бўлиб хизмат қилувчи маркетинг тизими ажралиб туради.
Бизнес – муайян фаолият бўлиб, у муайян тузилма ичида ташкил этилади. Унинг 
асосий мақсади – фойда олишдир. Шундай қилиб, капитал фойда олиш мақсадида 
амалга ошириладиган товар ёки хизматни яратиш борасидаги ҳар қандай жараённинг 
ички мазмунини ташкил қилади. Фойда олиш – бу иқтисодиётнинг кўпчилик 
соҳаларидаги фаолиятнинг мақсади ва якуний натижасидир, яъни бизнеснинг 
мақсади ва натижасидир. Ҳар қандай бизнес корхона кўринишидаги ўзининг 
иқтисодий-ташкилий шаклига эга бўлади. Корхона ўзининг бозорда ўрнини эгаллаш, 
ўзига ўхшаганлар орасида ўзини намойиш қилиш, ўзининг махсус хусусиятларини 
мустаҳкамлаш мақсадида ўз фирма номи ва белгилари кўринишидаги фарқ қиладиган 
атрибутларни яратади. Фирма – бу муайян корхонанинг белгиси, номи бўлиб, улар 
ушбу соҳада ўзининг асосида капитал бўлган бизнеснинг иқтисодий-ташкилий шакли 
бўлиб хизмат қилади.