1-мавзу. Мулк ва баҳолаш ҳақида умумий тушунчалар

Битим субъектларининг мустақиллиги
. Битимлар бозор нархи бўйича 
тузилмаганда улар ҳақидаги ахборот таққослаш учун қўлланилмайди, агар бунда 
сотувчи ва харидор: 

қариндош бўлса; 

холдинг ва мустақил шуъба корхона вакиллари бўлса; 

бошқа ўзаро алоқадорлик ва ўзаро манфаатдорлик муносабатларида бўлса; 

битим гаров ёки бошқа мажбуриятлари мавжуд объектлар билан амалга 
оширилса; 

оламдан ўтган шахслар мулкини сотиш билан шуғулланса; 

гаровга қўйилган мулкни ундирилишидан қочиш мақсадида сотиш билан 
шуғулланса ва ҳ.к. 
Инвестициявий важ
: 

инвесторларнинг аналог важлари; 

объектлардан энг мақбул ва энг самарали фойдаланишнинг аналоги; 

бинонинг эскириш даражаси билан аниқланади. 
Таққослашнинг ҳисобга олиниши шарт бўлган асосий элементларига 
қуйидагилар киради: 
1.
Топширилаётган мулкий ҳуқуқлар; 
2.
Молиялаштириш шартлари; 
3.
Сотув шартлари; 
4.
Хариддан кейинги харажатлар; 
5.
Бозор шартлари; 
6.
Жойлашган ери; 
7.
Баҳолаш объектининг жисмоний тавсифлари (ўлчамлари, қурилиш 
ишларисифати,бинонинг ҳолати); 
8.
Баҳолаш объектининг иқтисодий тавсифлари (эксплуатация харажатлари, 
ижара шартномаси шартлари, маъмурий харажатлар, ижарачилар таркиби); 
9.
Фойдаланиш тури (зоналаштириш); 
10.
Кўчмас мулк таркибига кирмайдиган қиймат компонентлари.
Юқорида кўрсатилган таққослаш элементларининг дастлабки бештаси бўйича 
аналогларнинг нархларига тузатишлар киритиш бирин-кетин бажарилади – ҳар бир 
кейинги тузатиш олдинги тузатиш натижасига қўлланилади. Қолган таққослаш 
элементлари бўйича тузатишлар киритиш мустақил асосда – ҳар бир таққослаш 
элементи учун алоҳида бажарилади.
Таққослашнинг асосий элементларидан ташқари қўшимча элементлар ҳам талаб 
этилиши мумкин. Уларга шаҳарсозлик чекловлари, сервитутлар, табиатни муҳофаза 
қилиш бўйича чекловлар ва ҳ.к. Кўпинча таққослашнинг асосий элементи таҳлил 
қилинаётган таққослаш элементини аниқлаштирувчи гуруҳларга бўлинади. Масалан, 
жисмоний тавсифлар бинонинг ёши, ҳолати, ўлчамлари кабиларга бўлиниши мумкин. 

---

Таққослаш объектларининг сони муҳим аҳамият касб этади. Уларнинг сони 
қанчалик кўп бўлса, баҳоловчи учун шунчалик аниқроқ натижа олиш имкони 
яратилади. 
Таққослама сотувларнинг тузатишлар киритилган қийматларини ягона қийматга 
мувофиқлаштириш, қоида тариқасида, ўртача ўлчанган қийматни ҳисоблаш йўли 
билан амалга оширилади, бунда аналоглар нархларининг энг кам тузатишлар 
киритилган қийматларига энг катта оғирлик берилади.