1-Мавзу. "Корхоналарни ривожлантириш стратегияси" фанининг

Биринчидан, 
бу 
давлатларда 
экспорт-ишлаб 
чиқариш 
ҳудудлари (ЭИЧҲ) кенг тарқалган. Юқорида айтилганидек, ЭИЧҲ 
ташкил қилишга қатор иқтисодий сабаблар, авваламбор, экспорт учун 
саноат товарлари ишлаб чиқаришни ривожлантириш, мамлакатга 
хорижий капитал, илгор фан ва техника, замонавий техник 
ахборотлар жалб қилиш зарурияти каби сабаблар туртки бўлади. 
Иккинчидан, эркин иқтисодий ҳудудлардаги хўжалик юритиш 
режими хорижий ишбилармонлар учун эркинроқ ва имтиёзли бўлади. 
Бу эркин иқтисодий ҳудудлар орасида халқаро рақобатнинг 
кучайиши билан боғлиқдир. 

---

174 
Учинчидан, эркин иқтисодий ҳудудлар фаолияти давомида 
улар фаолиятининг товар-саноат диверсификацияси рўй беради. 
Замонавий ИТИ янги ва юқори технология ишлаб чиқиш билан 
боғлиқ бўлган илмталаб ишлаб чиқариш жамланган эркин иқтисодий 
ҳудудларни илгор ўринларга олиб чиқади. 
Ривожланаётган давлатлар орасида Хитойда махсус иқтисодий 
ҳудудлар сезиларли ривожланди. 80-йилларнинг бошларида махсус 
ҳудудларга бирлаштирилган кичик-кичик ҳудудлар билан бошлаган 
Хитой ҳукумати 90-йилларнинг бошларида бундай ҳудудларни юзлаб 
квадрат километрга ёйди. Малакатда ва хорижда машҳур бўлган 
«Шеньчжень», «Чжухай», «Сямынь», «Шаньтоу», «Хайнань»дан 
ташқари мамлакатда техник-иқтисодий ҳудудлар (йигирмадан ортиқ) 
ва янги ва юқори техникани ривожлантириш ҳудудлари - 
технопарклар ҳам сезиларли ривожланди. Шанхайдаги «Пудун» 
иқтисодий ривожланиш ҳудудига алоҳида роль ажратилган. Бу 
лойиҳага кўра «Пудун» ҳудуди бир неча ўн йил мобайнида 
Шанхайни Осиё-Тинч океани минтақасидаги йирик савдо ва 
молиявий марказга айлантиради. 
Эркин иқтисодий ҳудудлар ташкил қилиш Хитой ҳукумати 
томонидан 70-йиллар охирида эълон қилинган «очиқ эшиклар» 
ташқи иқтисодий сиёсатнинг ташқилий бир қисми бўлиб қолди. 
Эркин иқтисодий ҳудудлар ривожлантириш моделини танлашда 
Хитой раҳбарияти мамлакатнинг жорий эҳтиёжлари ва бундай 
ҳудудлар ташкил қилишнинг хорижий тажрибаларини эътиборга 
олди. Сингапур, Тайвань ва АĶШ тажрибаси алоҳида эътибор билан 
ўрганилди. Эркин иқтисодий ҳудудлар ташкил қилишга таёйргарлик 

---

175 
даврида улар фаолиятининг бир неча вариантлари таклиф қилинди. 
Натижада экспортга, хорижий капитални жалб қилишга, шунингдек, 
ишлаб чиқариш технологиясини яхшилашга йуналтирилган ЭИҲ 
танлаб олинди. Махсус иқтисодий ҳудудлар «очиқ эшиклар» 
сиёсатини амалга оширган ҳолда, мамлакатнинг бошқа туманларини 
боғлаб турувчи ролини ўйнай бошлади. 
Хитойдаги махсус иқтисодий ҳудудлар ва бошқа имтиёзли 
инвестицион иқлимдаги туманлар фаолиятининг амалиёти шубҳасиз 
муваффақиятга эришди. Хитойлик ва хорижий мутахассислар ЭИҲ 
эришган ютуқлар қаторига аввало, барқарор иқтисодий ўсиш суръати, 
ҳудудларга кўп миқдорда хорижий инвестицяларнинг жалб 
қилиниши, меҳнат унумдорлигининг сезиларли ўсиши ва ниҳоят, 
аҳоли турмуш даражасининг ўсишини киритишади.