1-mavzu. Iqtisodiyotda inqiroz va uning mohiyati Reja

Фоиз ставкасининг ROEга таъсири

Кўрсаткичлар	Компаниялар
	“А”	“Б”
Жами активлар	1000000	1000000
Акциядорлик капитали (Хусусий капитал)	1000000	500000
Қарзлар (Қарз мажбуриятлари)	0	500000
Фоизлар ва солиқлар тўлашдан олдинги фойда (EBIT)	120000	120000
Активлар даромадлилиги коэффициенти (RОА) (EBIT/Активлар)	12,0%	12,0%
1-вазият: йилига 10% ставкали қарз
Фоизлар ва солиқлар тўлашдан олдинги фойда (EBIT)	120000	120000
Фоиз тўловлари (шаклидаги) харажатлар(и)	0	50000
Солиққа тортиладиган фойда	120000	70000
Солиқлар (40%)	48000	28000
Соф фойда	72000	42000
Акциядорлик капитали (Хусусий капитал)	1000000	500000
Капитал даромадлилиги коэффициенти (ROE)	7,2%	8,4%
2-вазият: йилига 15% ставкали қарз
Фоизлар ва солиқлар тўлашдан олдинги фойда (EBIT)	120000	120000
Фоиз тўловлари (шаклидаги) харажатлар(и)	0	75000
Солиққа тортиладиган фойда	120000	45000
Солиқлар (40%)	48000	18000
Соф фойда	72000	27000
Акциядорлик капитали (Хусусий капитал)	1000000	500000
Капитал даромадлилиги коэффициенти (ROE)	7,2%	5,4%

Молиявий левериж ортганда иш цикли давомидаги ROE ўзгарувчанлиги даражаси, шунингдек, компаниянинг банкрот бўлиши эҳтимоли ортади. 4-жадвалда (навбатдаги бетга қаранг) учта турли ссенарийда активлар даромадлилиги коэффициентлари ва капитал даромадлилиги коэффициентлари қандай ўзгариши кўрсатилган бўлиб, сценарийларнинг ҳар бири иш циклининг турли фазасини ифодалайди.
4-жадвал
Фаолият циклининг РОЭга таъсири

РОЭ
Иқтисодий шароит (вазият)лар	ROA	“А”	“Б”
Омадсиз йил	1,0%	0,6%	- 4,8%
Нормал (Одатий) йил	12,0	7,2	8,4
Омадли йил	30,0	18,0	30,0

Биз келтирган мисолда “А” компаниясининг қарз олинган капитал бўйича фоиз ставкаси йилига 10,0%ни ташкил этади, деган тахминдан келиб чиққанмиз.
Капитал даромадлилиги, активлар даромадлилиги коэффициентлари ва молиявий левериж орасидаги боғлиқлик қуйидаги тенглама орқали ифодаланиши мумкин:

РОЭ	=	1 – Солиқ ставкаси	×	ROA	×	Қарзлар (Қарз мажбуриятлари)
						Капитал×( ROA – Фоиз ставкаси)

Бу тенгламанинг мазмуни қуйидагидан иборат. Агар фирманинг активлари даромадлилиги коэффициенти мазкур фирма кредиторларга тўлайдиган фоиз ставкасидан юқори бўлса, унинг капитали даромадлилиги коэффициенти (ROE) активлар даромадлилиги коэффициентидан (RОА) (1 – солиқ ставкаси) марта кўп бўлади, ҳамда фирманинг қарзлари ва ўз капитали нисбати коэффициенти қанчалик юқори бўлса, бу фарқ ҳам шунчалик катта бўлади.
Кредитор нуқтаи назаридан қараганда фирма қарздорлиги коэффициентининг ошиши, одатда, салбий ҳодиса ҳисобланади.