1-mavzu: Huquqiy madaniyat va huquqiy tarbiya asoslari fanining asosiy tushunchalari, fanning maqsadi, vazifalari

2) erkinlikning bir shakli va muayyan darajasi sifatidagi huquq («maxsus 
huquq»); 
3) qonun sifatidagi huquq («maxsus huquq»):
Gegelning ta’limotiga ko’ra, 
huquq rivojlanish bosqichi uch asosdan tashkil 
topadi: mavhum huquq, odob va axloq. Mavhum huquq
haqidagi ta’limot o’z 
ichiga mulkchilik va shartnoma muammolarini oladi. 
Odob
haqidagi ta’limot qasd 
va ayb, yaxshilik va yomonlik, ezgulik va vijdon muammolarini o’rganadi. 
Axloq
haqidagi ta’limot esa oila, fuqarolik jamiyati va davlat muammolarini o’rganadi. 
Gegel fuqarolar jamiyati hamda siyosiy davlat haqidagi farqni ko’rsatib o’tadi. 
Fuqarolik jamiyati bosqichida haqiqiy erkinlikka hali erishilmagan bo’ladi. 
Fuqarolik jamiyati tuzilmasida uch qatlam mavjud:
1) substansiya (yer 
egalari - dvoryanlar va dehqonlar); 2) ishlab chiqarish qatlami (fabrikada 
ishlovchilar, sotuvchilar, hunarmandlar); 3) umumiy qatlam (mansabdor shaxslar). 
Fuqarolik jamiyatini talqin qilishda Gegel qonun, odil sudlov, politsiya 
faoliyati
haqidagi muammolarga ham to’xtaladi. Bu institutlar umumiy 
manfaatlarga xizmat qilishi bilan birga davlatning kuch-qudratini ham tashkil etadi. 

---

Gegel
qonunlarni
ommaviy e’lon qilish, ommaviy sud ishlab chiqarishi va 
hokimiyat zarurligini ta’kidlaydi. U siyosiy davlat boshqaruvini tanqid ostiga olib, 
davlatnining (politsiyanining) shaxsiy ishlariga aralashishnining chegarasi bo’lishi 
kerakligini aytadi. 
Gegel fuqarolik jamiyati
masalasini yoritar ekan, uning vujudga 
kelishiga sabab xususiy mulkchilik xukmronligi natijasida va insonlarning tengligini 
ta’minlash maqsadida vujudga kelgan deb e’tirof etadi. Gegelning tasavvuriga ko’ra, 
davlat ong, erkinlik, huquq g’oyasini ilgari suruvchi tushuncha hisoblanadi. «Davlat 
bu xudoning erdagi amridir» va u ongga xizmat qiladi, deydi Gegel. Garchi Gegel 
yomon, yovuz davlatlar mavjudligini tan olsa-da, bunday davlatlarni u huquq 
falsafasining doirasiga kiritmaydi. Gegel faqat ongga asoslangan haqiqiy davlatni 
tan oladi. Gegel ham huquqiy davlat tarafdoridir. Erkinlik esa huquqiy davlatga 
erishish demakdir. Gegelning ongli davlatida individlarning huquq va 
erkinliklarining monarxiyasi, ularning jamoasi, jamiyat, davlat va ularning organlari 
xuddi organik jarayon sifatida harakat qiladi. Gegelning fikricha, davlat g’oyasi uch 
ma’noni bildiradi: mustaqil davlat ko’rinishidagi tushuncha (bu o’rinda davlat 
tizimi, davlatning ichki huquqi nazarda tutiladi); davlatlar o’rtasidagi 
munosabatlarda tashqi davlat g’oyasi; umumjahon tarixi g’oyasi. 
Muayyan bir erkinlikni ifodalovchi davlat bu individual davlatdir bunday davlat 
hokimiyatning bo’linishi tamoyiliga asoslangan konstitutsiyaviy monarxiya 
ko’rinishida bo’ladi.