1-mavzu: Huquqiy madaniyat va huquqiy tarbiya asoslari fanining asosiy tushunchalari, fanning maqsadi, vazifalari

Russoning fikricha, qonun chiqarishda
butun xalq ishtirok 
etgandagana erkinlik ta’minlanadi. Davlat demokratik prinsiplarga amal 
qilgandagina odam yo’qotgan tabiiy erkinligi o’rniga siyosiy erkinlikka ega 
bo’ladi.
U hokimiyatga bo’ysunadi, lekin despotizmdagi qullikdan ozod bo’ladi. 
Barchaga ta’alluqli umumiy irodaning xato qilishi mumkin emas. U doim 
umumiy manfaat uchun xizmat qiladi, deydi Russo. Qonun umumiy irodaning 
ifodasi bo’lishi kerak. Agar bu shart davlatda amalga oshirilsa fuqarolar erkin 
bo’ladilar, chunki ular o’zlari qabul qilgan qonunlarga bo’ysunadilar. 
Russo xalq suvereniteti tarafdoridir.
Uning fikricha, suverenitet bo’linmas,
yagona, begonalashtirilmaydi, unga faqat xalq egalik qiladi. Ijtimoiy 
shartnomaning asosiy talabi shundadir. Davlat hokimiyati shu talabga mos holda 
tashkil qilinishi kerak. Bunda inson tabiiy huquqlarining ma’lum qismi saqlanadi, 
deydi Russo. 
5. Gegel, Immanuil Kantning siyosiy-huquqiy ta’limotlari. 
Immanuil 
Kantning davlat va huquq haqidagi ta’limoti va siyosiy-huquqiy qarashlari ham 
ma’lum ma’noda shundan dalolat beradi. Kenigsberg universitetining falsafa fanlarii 
professori Immanuil Kant (1724-1804) Germaniyada birinchilardan bo’lib 
liberalizm asosini tizimlashtirgan va mamlakatda iqtisodiy-siyosiy erkinlikning 
o’rnatilishi tarafdori bo’lgan. Kantning davlat va huquq haqidagi ta’limoti hamda 
siyosiy-huquqiy qarashlari uning «Kosmopolitik nuqtai nazaridan umumiy tarix 
g’oyalari», «Mutlaq dunyo sari», «Huquq haqidagi ta’limotning metafizik asosi» 
kabi asarlarida bayon etilgan. 
Ma’rifatga yo’g’irilgan va tabiiy huquq maktabining individualizimiga 
asoslangan Kant quyidagi ijtimoiy tamoyilni ko’rsatadi. har bir shaxs mutlaq qadr-
qimmatiga ega; shaxs ma’lum bir rejalarni amalga oshirishda, garchi umumfoydaga 
qaratilgan rejalar bo’lsa-da, ular vosita bo’lib xizmat qilmasigi lozim, axloqiy ong 
sub’etidir, u boshqa tabiat mavjudotlaridan mutlaq farq qiladi, shuning uchun inson 
faqat axloqiy qonunlarga tayanishi lozim, bu qonun hech qanday tashqi vaziyatlar, 
sabablarga bog’liq bo’lmaydi.