1-мавзу: Халкаро савдонинг назарий ва услубий асослари



Download 272,92 Kb.
bet14/52
Sana07.04.2022
Hajmi272,92 Kb.
#535599
1   ...   10   11   12   13   14   15   16   17   ...   52
Bog'liq
Жахон иктисодиети ва халкаро МАРУЗА

Экспорт квотаси, у ики бу махсулот турлари буйича ихтисослашган алохида тармоклар ва бутун бир иктисодиит учун экспортнинг ахамиятини ифода этувчи микдорий курсаткичларни узида акс эттиради. Бу курсаткич, маълум бир давр учун, барча миллий хужаликлар доирасида экспорт киймати (Э) нинг ялпи ички махсулот (ЯИМ)* кийматига нисбатан олинган муносабати оркали фоизларда хисобланади:

К қ Э/ВВП х 100%

Импорт квотаси, халк хужалиги ва хар хил махсулот турларини ишлаб чикаришга ихтисослашган алохида тармокларга булган импорт ахамиятини ифода этувчи микдорий курсаткичларни узада акс эттиради. Импорт квотаси барча миллий хужаликлар доирасида импорт кийматининг ялпи ички махсулот (ЯИМ) кийматига нисбатан олинган муносабати оркали хисобланади:

К қ И/ВВП х 100%

Ташки савдо квотаси, экспорт ва импорт жами киймати ярмисининг ЯИМ кийматига нисбатан олинган муносабати оркали фоизларда аникланади:

К қ (Э+И)/ВВП х 100%




  1. Иктисодий хавфсизлик

Иктисодиитнинг очиклигини таъминлашга булган харакат куплаб мураккаб муаммоларнинг пайдо булишига олиб келади, уларнинг бири иктисодий хавфсизлик муаммоси булиб хисобланади, яъни бу жахон хужалиги билан узаро хамкорлик килишнинг мукобил шарт-шароитларини аниклаб олишдир. Асосан, узининг етарли энергия ва хомаши захираларига эга булмаган саноати ривожланган мамлакатлар учун иктисодиитнинг очиклиги, уларнинг янада тараккий этишда бевосита таъсир курсатадиган мухим омил булиб хисобланади. Дунидаги колган мамлакатларнинг барчаси хам узаро савдо муносабатларини урнатиш ва ривожлантириш максадида халкаро мехнат таксимотида фаол иштирок этмокдалар, бу эса халкаро мехнат таксимоти субъектларининг узаро алокадорликлари ва узаро бођликликларининг кучайишига ва ташки салбий таъсирлардан химояланиш максадида ихтисослашув ва кооперациядан олинадиган фойдаларни хисоб-китоб килиш заруратининг пайдо булишига олиб келмокда. Бунинг натижасида миллий иктисодиитнинг бекарор таваккалчилиги пайдо буладики, бунда дунидаги барча мамлакатлар узининг “очиклик” даражасидан келиб чикиб абсолют хавфсиз булган савдо (тижорат) муносабатларига кириша олмайдилар. Шунинг учун хам ташки савдо ривожланаитган бир пайтда, дунининг кайсидир мамлакатлардагина, узаро алокадорликдан келиб чикиб, нисбий иктисодий хавфсизлик хукм суриши мумкиндир.

Узаро алокадорлик мохиятан узида маълум бир алокаларни намойиш этадиган иктисодий бођгликликларга олиб келиши мумкин, бундай шароитда ташки омиллар у ики бу холатларнинг ривожланишида салмокли таъсир курсатади. Алокадорлик шундай вазиятда пайдо буладики, бунда исталган муаммоларни ечиш учун кулай мослашувчанликка эришиш максадида зарурий узгаришларни амалга ошириш талаб этилади.

Мослашувчанлик дейилганда, давлатларнинг ташки омиллар келтириб чикарадиган зарарли холатларга нисбатан таъсир тказа олиш кобилияти тушунилади, шу оркалигина, ташки сабабларга ики умуман бархам бериш, ики окибатларини умуман тугатиш, ики мавжуд имкониятларнинг ортикча кисмини бошка бир мамлакатларга каратиш лозим булади. Мослашувчанликнинг мавжуд булиши, маълум бир чегаравий чекланишларга эга булади. Мослашувчанлик билан бођглик булган чора-тадбирлар орасида куйидагиларни ажратиб курсатиш мумкин:


  • Савдо муносабатларининг диверсификацияси;


  • куп томонлама хамкорлик алокаларининг мустахкамланиши ва жадаллаштирилиши;


  • сикув (шу жумладан харбий ва иктисодий);


  • тежаш ва зарурий захираларнинг яратилиши;


  • экспортга мулжалланган ишлаб чикаришнинг шаклланиши.


Алокадорлик энг аввало иктисодий мослашувчанликда уз аксини топади. Иктисодий мослашувчанлик дейилганда, миллий иктисодиитнинг ташки омиллар салбий таъсирига, яъни ушбу холатларнинг имон окибатларини бартараф этиш максадида, уларга нисбатан маълум бир имкониятлар кулланилгунга кадар булган таъсирчанлиги тушунилади. Иктисодий заифлик алокадорликниг анча юкори даражаси булиб хисобланади. Иктисодий заифлик дейилганда, хаттоки ички холатлар тугирланиб ики иппасига узгартирилгандан кейин, мослашувчанлик хаддан ошикча булган шароитда хам, ташки омиллар таъсирининг мукаррарлиги тушунилади. Иктисодий заифлик шундай вазиятда юзага келадики, бунда мослашувчанлик ортикчалигининг бир катор танкидий нуксонларига йул куйилган булади. Айнан иктисодий заифлик тулик булмасада, иктисодий хавфсизлик муаммосини вужудга келтиради. Тахдид иктисодий хавфсизликни издан чикаришнинг мухим шарти булиб хисобланади.



Тахдид – бу моддий, мехнат, илмий-техникавий захираларга ва маркетинг тизимига булган имкониятларнинг чекланишидир. Тахдид икки турга булинади:
  • Максадли тахдид;


  • Иктисодий турмуш-шароитига булган тахдид.


Тахдиднинг иккала тури хам давлатнинг олдиндан мулжалланган фаолиятларидан ики жахон иктисодиитининг ривожланиш тенденцияларидан келиб чиккан холда юзага келади. Тахдиднинг зарурий ричаглари булиб куйидагилар хисобланади:


  • Иктисодий блокада килиш;


  • Тусиклар урнатиш;


  • Заифликлар тизимини яратиш;


  • Дискриминация килишнинг хар хил усулларини куллаш.


Ана шу тартибда, миллий иктисодиит хавфсизлигини кандайдир холат сифатида бохолаш мумкин булади, бунда товарлар ва хизматлар билан таъминланганлик даражаси, миллий иктисодиитнинг самарали фаолият юритишига тахдид соладиган ташки омиллларнинг таъсиридан химояланган булади. Агар ЯММ даражаси олдиндан кузда тутилган ики тусатдан содир булган ташки янгиликларга бевосита боглик булмаса, у холда миллий иктисодиит баркарор булади. Агар ЯММ даражаси ташки омилларга таъсирчан булса ва мазкур ташки омиллар окибатларини зарарсизлантириш мумкин булмаса, у холда иктисодий хавфсизлик даражаси бекарор булади. Миллий иктисодий хавфсизлик тушунчаси билан бир каторда халкаро иктисодий хавфсизлик тушунчаси хам амал килади. Халкаро иктисодий хавфсизлик дейилганда, узаро ишонч ва тенгликка асосланиб, баркарор мухитдаги иктисодий ва институционал шарт-шароитларни вужудга келтирувчи коидалар тизими тушунилади. Умумий хавфсизлик кафилликлар берилишини шунинг учун хам узида ифода этадики, шу пайтга кадар жахон хужалиги доирасида хар хил иктисодий бођгликликларнинг мавжудлигидан, хеч бир мамлакат на иктисодий, на бир сиисий булган бир икламали ютукларни кулга кирита олмайди.




Download 272,92 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   10   11   12   13   14   15   16   17   ...   52




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish