1. Мавзу: Фойдали қазилма конларини ер ости услида қазиб олишнинг умумуий тартиби

Камера ва қазиш лаҳимлари
Кўндаланг кесим юзасига нисбатан унча узун бўлмаган кон лаҳимлари камера деб юритилади. Камералар, одатда, ствол атрофида барпо этилади. Шу сабабли камералар мажмуини ствол атроф иншоотлари (қўраси) дейилади. Шахта ва рудникларда камераларга сув чиқариш қурилмалари, электровоз ва вагончалар депоси, ер ости электр подстанцияси, медицина пункти каби хизмат кўрсатувчи бўлинмалар жойлаштирилади.
Бевосита фойдали қазилма ётқизиғини қазиб олиш учун барпо этиладиган кон лаҳимлари қазиш лаҳимлари дейилади. Қазиш ишлари бошланадиган қазиш лаҳимларининг юзаси кавжой (забой) деб аталади. Кўмир шахталарида кавжой ката узунликка эга бўлса, уни лава деб юритилади.
Қазиш ишларига мўлжалланган бурғиғқудуқлар (скважиналар) ва камералар ҳам қазиш лаҳимлари ҳисобланади.


6 .2-расм. Йиғма горизонтли вертикал ствол орқали конни очиш: 1 – бош ствол; 2 – қават квершлаглари; 3 – йиғма горизонт квершлаглари; 4 – руда туширгич; 5 – кўр ствол.
Ана шу ташиш штреги руда танасидан ўтилган кон тайёрлов лаҳимлари Билан руда туширгичлар тизими орқали туташтирилади. Қазиш ишларини осонлаштириш учун руда ётқизиғи пол ёки блокларга бўлинади.

6.3-расм. Горизонтал ётқизиқли вертикал ствол билан очиш: 1 - бош ствол; 2 - ёрдамчи ствол; 3 - шамоллатиш стволи; 4 -руда туширгич; 5 -ташиш штреги.


6.4-расм. Руда конларини штолнялар билан очиш: 1-бош штолня; 2-ёрдамчи штолня; 3- кур ствол; 4-майдон штреклари.
Назорат саволлари:

1. 
   Фойдали қазилма конларини ер ости услида қазиб олишнинг умумуий тартиби.
   
2. 
   Шаҳта майдонини очиш ва очувчи кон лаҳимлари ҳақида тушунча беринг.
   
3. 
   Шаҳта майдонини тайёрлаш ва тайёрловчи кон лаҳимлари ҳақида тушунча беринг.
   
4. 
   Шахта майдонини қазиб олишда ишлаб чиқариш жараёнлари нималардан иборат?
   
5. 
   Горизонтал кон лаҳимларини ўтиш ишларини ташкил этиш, ўтиш цикли қандай жараёнлардан иборат?
   
6. 
   Кон лаҳимларини ўтиш усулларини изоҳланг.
   
7. 
   Кон лаҳимларини ўтишда шпурлар сонига таъсир кўрсатувчи омиллар.
   
8. 
   Кон лаҳимларининг кўндаланг кесим ўлчами ва шаклига таъсир этувчи омиллар нималардан иборат.
   
9. 
   Ер ости кон ишларида кон босимини бошқариш.
   
10. 
    Кон лаҳимларини ўтишда бурғилаш ишлари ва шпур турлари ҳақида тушунча беринг.
    
11. 
    Ер ости кон лахимларини ўтишда портлатиш усуллари ва портлатиш воситалари ҳақида тушунча беринг.
    
12. 
    Портловчи модданинг солиштирма сарфининг миқдори нималарга боғлиқ.
    
13. 
    Кон лаҳимларини ўтишда ков жойни шамоллатиш усуллари
    
14. 
    Шахта ҳавосининг меъёрий таркиби нималардан ташкил топган.
    
15. 
    Горизонтал кон лаҳимларини ёғоч мустаҳкамлагич билан мстаҳкамлаш.
    
16. 
    Вертикал кон лаҳимларини ўтиш ишларини ташкил этиш
    
17. 
    Кон лаҳимларини мустаҳкамлаш ва мустахкамлагич турлари.
    
18. 
    Ер остида тоғ жинсини ташиш транспортлари ҳақида умумий тушунча беринг.
    
19. 
    Фойдали фазилмани массивдан ажратиб олиш усуллари.
    
20. 
    Фойдали қазилмани элитиш усуллари ва воситалари ҳакида тушунча беринг.
    
21. 
    Ер ости кон ишларида асосий ва ёрдамчи жараёнлар
    
22. 
    Тоғ жинсларини иккиламчи майдалаш усуллари.
    
23. 
    Фойдали қазилмани ер остида ташиш ва чиқариш воситалари.
    
24. 
    Кон лаҳимларини шамоллатишда ҳаво миқдорига таъсир этувчи омиллар?
    
25. 
    Шаҳта майонини очиш сҳемаларига изоҳ беринг.