1 Мавзу: «Бозор инфратузилмаси иктисодиёти» фанининг предмети ва вазифалари

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
3.2-rasm. Qaytariladigan lizing operatsiyasini o‗tkazish sxemasi. 
 
Korxonaning  daromadlilik  darajasi  past  bo‗lgan  hollarda  u  jadal  amortizatsiya  va 
daromad solig‗i bo‗yicha imtiyozlarga ega bo‗lmagan sharoitda bu turdagi lizing operatsiyasiga 
murojaat  qilish  mumkin.  Korxona  bu  operatsiyada  ishtirok  etadi,  lizing  kompaniyasi  esa  soliq 
imtiyozlariga  ega  bo‗ladi.  O‗z  navbatida,  korxona  lizing  kompaniyasi  uchun  lizing  to‗lovlari 
foizini kamaytirish imkoniyatiga ega bo‗ladi. 
So‗nggi  vaqtda  uskuna  ishlab  chiqaruvchilari  va  lizing  kompaniyalari  o‗rtasida 
bitimlarning  imzolanishi  kuzatilmoqda.  Bitimlar  asosida  lizing  kompaniyasi  nomidan  ishlab 
chiqaruvchi mijozlarga o‗zining mahsulotini lizing bo‗yicha moliyalashni taklif qiladi. SHunday 
qilib, lizing kompaniyasi sotuvchining savdo tizimidan foydalanadi, sotuvchi esa o‗z mahsulotini 
sotish chegaralarini kengaytiradi. Bunday kelishuv «sotuvdagi yordam» nomini olib (sales-aid), 
odatda ular past qiymatga ega uskunalarga nisbatan qo‗llaniladi. 
Bunday  sxema  bo‗yicha  butun  korxonalarni  ham  lizingga  topshirish  mumkin,  bunda 
sotuvchi va lizing oluvchi bitta yuridik shaxs hisoblanadi.  
Bu  xildagi  lizing  operatsiyalari,  avvalo  moliyaviy  qiyinchiliklarni  boshidan 
kechirayotgan  korxonalar  uchun  qo‗l  kelishi  mumkin.  Bunday  korxonalar  bir  vaqtning  o‗zida 
uskunalarni  sotib,  moliyaviy  mablag‗ga  ega  bo‗ladilar,  hamda  lizing  shartnomasini  tuzib,  o‗z 
uskunalaridan foydalanadilar.  
Leveredj (kreditli, ulushli, alohida) lizing (leveraged lease) yoki qo‗shimcha mablag‗larni 
jalb  qiluvchi  lizing  turi  bo‗lib,  ko‗p  kanalli  moliyalashtirishdan  iborat  bo‗lganligi  tufayli 
lizingning  eng  murakkab  turlaridan  hisoblanadi  va  qiymati  katta  bo‗lgan  loyihalarni  amalga 
oshirishda qo‗llaniladi.  
Bu  turdagi  lizingning  o‗ziga  xos  xususiyati  shundan  iboratki,  unda  lizing  beruvchi 
uskunani  sotib  olayotganda  uskuna  qiymatining  to‗la  qiymatini  emas,  balki  ma‘lum  qismini 
to‗laydi.  Uskuna  qiymatining  qolgan  qismini  u  bir  yoki  bir  nechta  kreditorlardan  ssuda  olib 
to‗lash  hisobiga  qoplaydi.  Ayni  chog‗da,  lizing  kompaniyasi  mulkning  to‗la  qiymati  soliqqa 
tortilishi bilan bog‗liq barcha imtiyozlardan foydalanishni davom ettiradi.  
Milliy  moliya-kredit  munosabatlariga  xos  bo‗lmagan  ma‘lum  shartlar  asosida  lizing 
beruvchi  ssudani  olishi  ushbu  turdagi  lizingning  yana  bir  o‗ziga  xos  xususiyatidan  biri  bo‗lib 
hisoblanadi. Kredit lizing beruvchining aktivlariga da‘vo qilish huquqisiz beriladi. SHu sababli