1 Мавзу: «Бозор инфратузилмаси иктисодиёти» фанининг предмети ва вазифалари

 
2. Lizing turlari va uning klassifikatsiyasi. 
 
Amaliyotda lizing turlarini aniqlashda quyidagi belgilar asos bo‗ladi: 

  Shartnoma qatnashchilarining soni; 

  Mol-mulkning turi; 

  Bozor sektori; 

 
Lizing to‗lovlarining shakli; 

  Majburiyatlar hajmi (xizmat ko‗rsatish hajmi); 

  Mol-mulkdan foydalanish muddati va unga bog‗liq amortizatsiya shartlari. 
Lizing  operatsiyasining  qatnashchilari  (subyektlari)  soniga  qarab  shartnomalar  quyidagi 
turlarga bo‗linadi: 

  Lizing  beruvchi  va  mol-mulk  sotuvchisi  lizing  operatsiyasida  bitta  shaxs  sifatida 
qatnashuvchi ikkiyoqlama lizing kelishuvlari (yoki bevosita lizing); 

  Mol-mulkni  lizingga  beruvchi  va  moliyaviy  vositachi  sifatida  qatnashuvchi  lizing 
kompaniyasi  bilan  ko‗pyoqlama  lizing  kelishuvlari  (yoki  bilvosita  lizing).  Bunday 
kelishuvning  klassik  variantida  uch  tomon:  sotuvchi  -  lizing  beruvchi  -  lizing  oluvchi 
qatnashadi. 
Mol-mulkning turiga qarab quyidagi xillarga bo‗linadi: 

 
Ko‗char  mulk  lizingi  (ishlovchi  mashinalar  va  sanoat  tarmoqlari  uchun  asbob-uskunalar, 
hisoblovchi mashina va tashkiliy-texnika, transport vositalari va h.k.); 

 
Ko‗chmas mulk shaklidagi lizing (ishlab chiqarish bino va inshootlari). 
Lizing operatsiyalari o‗tkaziladigan bozor sektoriga qarab quyidagi turlarga bo‗linadi: 

  Ichki lizing, bunda shartnoma qatnashchilari bitta davlat rezidentlaridir; 

 
Tashqi (xalqaro) lizing, bunda lizing beruvchi va lizingoluvchilar turli davlatlarning xo‗jalik 
yurituvchi subyektlaridirlar. Mulk sotuvchisi o‗sha davlatlarning birida yoki boshqa davlatda 
bo‗lishi mumkin. 

---

O‗z  navbatida  xalqaro  lizing  import  va  eksport  lizinglariga  bo‗linadi.  Bunday  turdagi 
lizing  operatsiyalarida  lizing  oluvchi  import  lizingida  va  shunga  muvofiq  ravishda  lizing 
beruvchi  eksport  lizingida  qatnashadilar.  Hozirgi  kunda  O‗zbekiston  uchun  import  lizingi 
xarakterlidir. 
Lizing to‗lovlarining shakliga muvofiq lizing quyidagi turlarga bo‗linadi: 

 
To‗lovlar pul shaklida amalga oshiriladigan pullik lizing; 

  Lizing  oluvchi  lizing  beruvchi  bilan  ijaraga  berilgan  uskunalar  asosida,  ishlab  chiqarilgan 
maxsulot  yoki  muqobil  xizmatlar  ko‗rsatish  orqali  hisoblashadigan  kompensatsion  to‗lovli 
(yoki kompensatsion) lizing; 

 
To‗lovlarning  bir  qismi  pul  ko‗rinishida,  qolgan  qismi  esa  tovar  va  xizmatlar  ko‗rinishida 
amalga oshiriladigan aralash lizing. 
Ko‗rsatiladigan xizmatlarning ko‗lami jihatidan lizing sof va to‗la xizmat ko‗rsatiladigan 
turlarga bo‗linadi.