1-Mavzu. Axborotlarni kompyuter xotirasida tasvirlanishi Reja

 
O’zgaruvchilarning 
qiymatlari 
Izoh 
1-qator 
num1=? 
num2=? 
num3=? 
2-qator 
num1=18 
num2=? 
num3=? 
3-qator 
num1=45 
num2=? 
num3=? 
num1 + 27 = 18 + 27 = 45. 
Natija num1 o‘zgaruvchisiga, uning 
oldingi qiymatining o‘rniga yoziladi. 
4-qator 
num1=45 
num1 o‘zgaruvchisining qiymati num2 

---

36 
num2=45 
num3=? 
o‘zgaruvchisiga yuklanadi 
5-qator 
num1=45 
num2=45 
num3=9 
num2 / 5 = 45 / 5 = 9. 
CHiqqan natija num3 o‘zgaruvchisiga 
yuklanadi 
6-qator 
num1=45 
num2=45 
num3=2 
num3 / 4 = 9 / 4 = 2. 
Natija num3 o‘zgaruvchisiga, uning 
oldingi qiymatining o‘rniga yoziladi. 
TAKRORLASH UCHUN SAVOL VA TOPSHIRIQLAR 
1.C++ dasturida berilganlar nechta turga bo‘linadi? 
2.C++ dasturida oddiy berilganlar nechta turga bo‘linadi? 
3.C++ dasturida ifoda nima? 
4.C++ dasturida o‘zgaruvchi nima? 
Foydalaniladigan adabiyotlar: 
1. D.S. Malik. C++ Programming: From problem analysis to program design. Course 
Technology, 2011. 
2. B. Straustrup. Язык программирование С++. Специальное издание.-M.: OOO 
«Бином-Пресс», 2006.
3. Madraximov SH.F., Gaynazarov S.M. C++ tilida Dasturlash asoslari// Toshkent, 
O‘zbekiston Milliy Universiteti, 2009. 
7-Mavzu. C++dasturida amallar, o’qish-yozish oqimlari 
Reja
: 
7.1. C++ dasturida amallar 
7.2. C++ dasturida oqim tushunchasi. O‘qish oqimi(cin). 
7.3. Yozish oqimi. 
7.1. C++ dasturida amallar. 
C++ tilida operand qiymatini birga oshirish va 
kamaytirishning samarali vositalari mavjud. Bular inkrement (++) va dekrement (--) unar 
amallardir. 
soni=soni+1; 
kodi o‘rniga
soni++; 
ko‘rinishida yoziladi. 
Inkrement amali operand qiymatini bittaga oshirish uchun ishlatiladi. Dekrement 
amali esa operand qiymatini bittaga kamaytirish uchun ishlatiladi. Operandga nisbatan bu 
amallarning ikki xil ko‘rinishi: prefiks va postfiks ko‘rinishlari mavjud. Prefiks 
ko‘rinishda amal til ko‘rsatmasi bo‘yicha ish bajarilishidan oldin operandga qo‘llaniladi. 
Postfiks holatda esa amal til ko‘rsatmasi bo‘yicha ish bajarilgandan keyin operandga 
qo‘llaniladi.
Prefiks inkrement:
++variable 
Postfiks inkrement:
variable++ 
Prefiks dekrement:
--variable 

---

37 
Postfiks dekrement:
variable-- 
Prefiks yoki postfiks amal tushunchasi faqat qiymat berish bilan bog‘liq ifodalarda 
o‘rinli. 
x = 5; 
y = ++x; 
Ushbu misolda x ning qiymati besh. y ga x ning qiymatini yuklashdan oldin pre-
inkrement amali qo‘llaniladi, x ning qiymati oltiga o‘zgaradi, so‘ngra y o‘zgaruvchisiga 
olti yuklanadi. Natijada x ning qiymati ham, y ning qiymati ham oltiga teng bo‘ladi. 
x = 5; 
y = x++; 
Ushbu misolda x ning qiymati besh. y ga x ning qiymatini yuklash jarayonida post-
inkrement amali qo‘llaniladi, x ning qiymati y o‘zgaruvchisiga yuklanadi, so‘ngra x ning 
qiymati bittaga oshiriladi. Natijada x ning qiymati olti, y ning qiymati beshga teng bo‘ladi. 
Inkrement va dekrement amallarini murakkab ifodaning ichida ham ishlatish 
mumkin. Faqat bunda, tushunarli bo‘lishi uchun inkrement va dekrement amallarini qavs 
ichiga olish maqsadga muvofiq. 
a = 5; 
b = 2 + (++a);
Birinchi ifodada a o‘zgaruvchisiga besh soni yuklanadi. Keyin esa, 2 + (++a) ifodani 
bajarish jarayonida avval a o‘zgaruvchisining qiymati bittaga oshiriladi, so‘ngra uning 
qiymatiga ikki sonini qo‘shib, natija b o‘zgaruvchisiga yuklanadi. Natijada a ning qiymati 
olti, b ning qiymati sakkizga teng bo‘ladi. 
a = 5; 
b = 2 + (a--);
Birinchi ifodada a o‘zgaruvchisiga besh soni yuklanadi. Keyin esa, 2 + (a--) ifodani 
bajarish jarayonida avval a o‘zgaruvchisining qiymati ifodaga qo‘yib hisoblanib, natija b 
o‘zgaruvchisiga yuklanadi, so‘ngra uning qiymati bittaga kamaytiriladi.. Natijada a ning 
qiymati to‘rt, b ning qiymati esa ettiga teng bo‘ladi.