1-ma’ruza: xo‘jalik hisobining mohiyati, boshqaruv tizimidagi ahamiyati va buxgalteriya hisobining umumiy tavsifi reja

T/r	Xo‘jalik operatsiyalarining mazmuni
Schyotlarning bog‘lanishi
Debet	Kredit
1	Mahsulot, ish va xizmatlarning naqd pulga sotilishi	5010	9010-9030
2	Asosiy vositalar va boshqa aktivlarni sotishdan tushumning naqd pulda olinishi	5010	9210-9220
3	Bankdagi tegishli schyotlardan pul mablag‘lari kassaga kelib tushdi (ish haqi, nafaqa, mukofotlar va shu kabilarni berish uchun)	5010	5110-5530
4	Hisobdor shaxslar tomonidan ishlatilmagan oldin olingan avanslarning qaytarilishi	5010	4220-4290
5	Komunal xizmatlar, aloqa xizmatlari va boshqa to‘lovlarning kelib tushishi	5010	4890
6	Xodimlarga alohida uy-joy qurishga qarz berish uchun kredit summasi naqd pulda olindi	5010	6810, 7810
7	Pul mablag‘lari kassadan topshirildi va bankdagi hisob-kitob schyotiga o‘tkazildi	5110-5530	5010
8	Hisoblangan mehnat haqi va boshqa to‘lovlar berildi (mukofot va shu kabilar)	6710	5010
9	Hisobdor shaxslarga avans summalari berildi	4220	5010
10	Tabiiy ofatlar bilan bog‘liq turli xil qoplanmaydigan xarajatlar to‘lanishi	9720	5010
11	Inventarizatsiya natijasida aniqlangan ortiqcha naqd pul kassaga kirim qilinganda	5010	9390
12	Inventarizatsiya natijasida pul mablag‘larining kamomadi aniqlanganda	4730	5010

5010-schyot bo‘yicha maxsus analitik hisob yuritilmaydi. Analitik registrlari bo‘lib kassa daftari, kassirning hisobotlari yoki ularning o‘rnini bosuvchi mashinogrammalar hisoblanadi.
Agar korxonaning valuta schyotida mablag‘lar bo‘lsa, naqd valutadan foydalanish zaruriyati vujudga kelishi mumkin va u amaldagi qoida talablari asosida tartibga solinadi.
Naqd valutani hisobga olish uchun alohida 5020 «Chet el valutasidagi pul mablag‘lari» schyoti tayinlangan. Naqd xorijiy valuta harakatining hisobi kassa daftarida yuritiladi. Bu daftarda xorijiy valuta operatsiyalarining hajmiga qarab taxminan bir necha betlar ajratiladi.
Bankdan naqd xorijiy valuta olinganda:
D-t 5020 «Chet el valutasidagi pul mablag‘lari» schyoti
K-t 5210 «Mamlakat ichidagi valuta schyotlari» schyoti.
Agar korxonada biror hisobdor shaxsga safar xarajatlari berilganda:
D-t 4220 «Xizmat safarlariga berilgan bo‘naklar» schyoti
K-t 5020 «Chet el valutasidagi pul mablag‘lari» schyoti.
Naqd xorijiy valuta harakatining hisobi ikki xil bahoda yuritiladi: valuta turlari bo‘yicha va so‘mda. Sintetik hisob faqat so‘mda yuritiladi. Jurnal-order shaklida hisob yuritilganda naqd xorijiy valutasi uchun 1/1 – jurnal-orderi va 1/1 qaydnomasi qo‘llaniladi.
Kassadagi naqd xorijiy valuta qoldig‘i vaqti-vaqti bilan so‘mga nisbatan qaytadan baholanib turiladi. Ijobiy va salbiy kurs farqi 5020 «Chet el valutasidagi pul mablag‘lari» schyotida tegishli 9540 «Valutalar kurslari farqlaridan foydalar» yoki 9620 «Valutalar kurslari farqlaridan zararlar» schyotlari bilan bog‘liqlikda aks ettiriladi.