1-ma’ruza. Temir yo‘l transportida yo‘lovchilar tashishni tashkil etishning asoslari reja

Xokimiyat organlari	Davlat tashkilotlari/Xokimiyat organlari
Vazirliklar
Temir yul inspeksiya xizmati	Transport strategik rejalashtirish bulimi.
Litsenziya berish xukukiga ega bulgan tashkilotlar	Byudjet taksimoti
Tashkilot dilemmalari	Siyosiy transport kuyilmalari
Konsessa menejmenti

Infratuzilma Upravlenie infrastrukturoy Infratuzilma va kompaniya ta’minoti konstruksiyasi

Transport Yulovchilarni tashishni boshkarish buyicha transport kompaniyalari YUklarni tashishni boshkarish buyicha transport kompaniyalari Xarakat tarkiblari buyicha kompaniyalar

Xarakat tarkibini saklanishini ta’minlovchilar

3 - rasm. Evropa temir yullari sektorida kullaniladigan soddalashtirilgan separativ model.

Quyidagi Evropa davlatlari xozirgi kunda separativ modelga uxshash bulgan tashkiliy tuzilmalarga egadirlar: Bolgariya –Portugaliya, Chexiya Respublikasi – Rumыniya, Daniya – Slovakiya, Finlyandiya – Ispaniya, Niderlandiya – SHvetsiya, Norvegiya – Buyukbritaniya.

Shunday kilib, Evropa temir yullari sektorlari buyicha utkazilgan tekshirishlar kuyidagi xulosalarga olib keldi.

Transport kompaniyasi infratuzilmani boshkarish vositasi orkali boshkariladigan tarmokdagi yulovchi va yuk tashish xizmatlarini takdim etadi. Transport kompaniyalari xodimlarni boshkarishga, poezdlar xakida va poezdlar xarakati jadvallari tugrisidagi ma’lumotlar bilan ta’minlashga ma’sul xisoblanadilar, ayrim xollarda infratuzilma boshkarmasi bilan xamkorlikda chiptalarni sotishga xam mas’ulldir.

Kuplab davlatlarda transport kompanniyalari katta xajmdagi yulovchi tashish xizmatlarini amalga oshirib kelmokdalar. Tashki transport kompaniyalari (bu xolatda xususiy) maxsus liniyalarda yulovchilar tashishni tashkil etadilar. Ba’zi xollarda tashki (xususiy) transport kompaniyalari tugridan – tugri amaldagi operatorlar bilan ushbu liniyalarda rakobat kiladilar.

Tashki transport kompaniyalari (yangi ishtirokchilar) yulovchilar tashish boshkaruvida amaldagi operatorlar bilan bir katorda yuzaga kelganlar, birok ularning urni chegaralangan xolda kolmokda. 9Buyukbritaniyadan tashkari). YAkindagi yangilik shuni kursatdiki, tashki (xususiy) transport kompaniyalari amaldagi temir yul kompaniyalariga ega bulgan davlatlar tomonidan kabul kilinganlar (masalan, Germaniya davlat temir yullari tomonidan kabul kilingan Arriva).

Yulovchilar tashishda «yul izlaridagi rakobatlar» kuplab davlatlarda kullaniladi; , «yul izlaridagi rakobatlar» xaligacha cheklangan mikdorda kolmokda. Evro Ittifokga a’zo davlatlar temir yullarida yuk tashishlardagi «yul izlaridagi rakobatlar» nisbatan keng tarkalib bormokda.⁵

“O‘ztemiryo‘lyo‘lovchi” temir yo‘llarda tashish davlat korxonasi 1997 yilning31 dekabrida “O‘zbekiston temir yo‘llari” DATK № 93 N buyrug‘i bilan tashkil topgan bo‘lib, 2002 yilning 28 iyunida Davlat mol mulk qo‘mitasining №187k buyrug‘i bilan “O‘ztemiryo‘lyo‘lovchi” ochiq aksionerlik jamiyatiga aylantirilgan.

barpo etilishidan maqsad yo‘lovchi temir yo‘l transporti ishini tubdan yaxshilash, sevis xamda xizmat ko‘rsatish madaniyatini oshirish, yo‘lovchi tashish xizmatlarini boshqarishni takomillashtirish va shu bilan birga temir yo‘l transporti korxonalarida bozor iqtisodiyoti aloqalarini tashkil etishdir.

“O‘ztemiryo‘lyo‘lovchi” ochiq aksionerlik jamiyati ko‘rsatadigan xizmatlari quyidagilardan iborat:

Korxona va tashkilotlardan naqd pulga yoki pul o‘tkazish yo‘li bilan joylarni band qilish uchun gurux talabnomalarini qabul qilish;

Temir yo‘l chiptalarini band qilish va chiptalarni oldindan sotish;

Temir yo‘l chiptalarini uygacha olib borish yo‘li bilan tarqatish, mexmonxonalar xizmatini yo‘lga qo‘yish, yuqori qulayliklarga ega bo‘lgan yumshoq vagonlarda Buyuk ipak yo‘li xisoblangan Shaxarlar bo‘lmish Samarqand, Buxoro va Xiva Shaxarlariga turistik sayyoxatlarni tashkil etish.

2002 yil 28 iyunda "O‘ztemiryo‘lyo‘lovchi" Ochiq Aksiyadorlik Jamiyati O‘zbekiston Respublikasi Davlat mulk qo‘mitasining №187k-PO buyrug‘iga asosan tashkil topdi.

"O‘ztemiryo‘lyo‘lovchi" AJ temiryo‘l yo‘lovchi transporti ishini yanada yaxshilash, yo‘lovchilarga xizmat ko‘rsatish madaniyatini ko‘tarish, yo‘lovchilarni tashish boshqaruvini takomillashtirish va temir yo‘l transporti boshqarmalarida bozor iqtisodiyoti munosabatlarini tashkil qilishda sharoitlar yaratish uchun tashkil topdi.

Tashkilotning markaziy boshqarmasi quyidagi manzil bo‘yicha joylashgan: Toshkent sh., Turkiston ko‘chasi 7 uy.

Tashkilot asosiy faoliyati bo‘yicha 7 ta mintaqaviy filiallardan iborat: Toshkent, Farg‘ona, Samarqand, Xorazm, Surxandaryo, Qashqadaryo va Orolbo‘yi, O‘zbekiston Respublikasining shu viloyatlarida joylashgan. Undan tashqari, tashkilot quyidagi filiallardan xam iborat:

-yo‘lovchi poezdlarni reysga texnik va texnologik tayyorlash filiali;

-"Toshkent markaziy vokzali" filiali;

-temiryo‘l agentligi;

-turizm, reklama i marketing tadqiqotlari agentligi;

-yo‘lovchi poezdlarda yo‘lovchilarga xizmat ko‘rsatish filiali;

Jamiyatning ustav kapitali 51,4 mlrd. so‘mni tashkil qiladi, 500 nominal miqdordagi 102 812 890 oddiy aksiyalarga bo‘lingan. Aksiya kapitali quyidagicha bo‘lingan:

- (O‘zbekiston temir yo‘llari) DATK - 51%;

- jamoada mehnat qiluvchi kollektiv va (O‘zbekiston temir yo‘llari) DATK xodimlari - 2%;

- chet el investorlari - 47%.

"O‘ztemiryo‘lyo‘lovchi" AJning ishchilar miqdori 01.12.2011 yilda 5693 odamni tashkil qildi.

Hozirgi kunda tashkilot har yili 15,4 mln.dan ko‘p yo‘lovchilarni tashimoqda va yo‘lovchi aylanmasi 2.9 mlrd. yo‘lovchi km.ga etdi.

Umumiy vagonlar parki 01.09.2006 yilda 765 vagondan iborat edi. 2005 yilning oxirida Toshkent - Markaziy vokzalini ta’mirlash ishlari tugatildi.

Yulovchilarga servis xizmatarini oshirish maqsadida yangi vokzal binosida 6 ta juda qulay zallar tashkil qilindi:

- Yo‘lovchilarni hamma kerakli ma’lumotlar bilan ta’minlash maqsadida vokzal binosining markaziy xollida zamonaviy talablarga javob beradigan ma’lumotlar tablosi qo‘yildi;

- Xollning birinchi qavatida bolalar kafesi va maydonchasidan iborat bolalar zali joylashgan.

- o‘yin zalining orqasida dam olish uchun qulay 25 joyli ona va bola xonasi joylashgan. SHuningdek ikkinchi qavatda harbiy xizmatga chaqirilganlarga xizmat kursatish uchun komendatura tuzildi;

- Kutish zali tomon yurganingizda o‘ng tomonda VIP zal joylashgan, u 2 qavatni egallagan. VIP zal kompleksiga 40 kishilik restoran, 30 kishilik dam olish zali, dam olish uchun yumshoq kreslolik qishki bog‘ kiradi. Zaldan passajirlar poezdlar perroniga chiqishi va ikkinchi qavatdagi kutish zaliga o‘tishi mumkin;

- Kutish zali birinchi va ikkinchi qavatlarda joylashgan. Ular yo‘lovchilarga kerakli ma’lumot berish uchun video va tele apparatura bilan ta’minlangan, shuningdek 1 soat davomida 500 kishiga xizmat ko‘rsatish uchun qo‘shimcha zallardan (bar, xojatxona ,chekish xonalaridan) tashkil topgan;

- Kutish zalidan chiqishda bir vaqtda 500 ta yo‘lovchini qabul qiladigan, poezdlarni kutish uchun dam olish joylari berk zal-perron joylashgan;

- Vokzal binosining chap tarafida delegatsiyalarni qabul qilish uchun muhtasham zal joylashgan;

- Markaziy xollning chap va o‘ng tarafida yo‘lovchilar uchun qulay o‘tirish joylari va favvoralardan iborat ichki hovli joylashgan.

To‘la ta’mirlash ishlari tugagandan so‘ng vokzal o‘rta hisobda 50 mingta odamga xizmat kursatishi mumkin bo‘ladi. Hozirgi kunda xamma keluvchi va ketuvchi yo‘lovchilarni inobatga olganda markaziy Toshkent vokzali o‘rta hisobda 29 ming kishini qabul qilyapti. O‘rta hisobda bir kunda vokzaldan 6 ta xalqaro va 20 ta mahalliy poezdlar jo‘natilmoqda va kutib olinmoqda.

Markaziy Toshkent vokzali qoshida (Ekspress-3) yangi terminallar bilan jihozlangan, shuningdek yo‘lovchilar uchun kompleks xizmatlar ko‘rsatadigan yangi tranzit kassalari qurildi.

Markaziy Toshkent vokzali hamma O‘zbekiston Respublikasi aholisi va mehmonlarini kutish uchun tayyor.

"O‘ztemiryo‘lyo‘lovchi" AJ faoliyatini mukammallashtirish maqsadida hozirgi kunda tashkilot tomonidan kompleks tadbirlar amalga oshirilmoqda:

- boshqaruv tarkibi va ishlab chiqarishni takomillashtirish;

- vagonlar parkini yangilash;

- yo‘lovchilarga progressiv xizmat ko‘rsatish sistemalarini kiritish;

-bozor kon’yunkturasi, hoxish va talablarni inobatga olgan holda qulay narx siyosatini olib borish;

-marketing tadqiqotlarni kengaytirish.

Mustaqil O‘zbekiston Respublikasiga, uning tarixi, madaniyati, qadimiy tarixiy obidalariga qiziqish kuchayganini inobatga olgan holda "O‘ztemiryo‘lyo‘lovchi" AJ da Turizm, reklama va marketing tadqiqotlar agentligi mavjud bo‘lib, uning asosiy vazifalaridan biri "Buyuk ipak yo‘li" shaharlari bo‘ylab temir yo‘l transportida turistlarni tashish va hamma turistik xizmatlarni ko‘rsatish.