1-ma’ruza: Nanofizika asoslari Reja: Mikro va nanoelektronika mikrotexnologiya asoslari

Assembler
– 
bu o‘z-o‘zini replikatsiyalash(ko‘paytirish) xossasiga ega 
bo‘lgan molekulyar mashinadir, u amalda har qanday molekulyar tuzilishni yoki 
qurilmani sodda kimyoviy qurilish bloklaridan qurishi uchun dasturlanishi mumkin.
Assemblerning asosiy vazifasi – bu atom va molekulalarni berilgan tartibda 
birlashtirishdir. U har qanday maqsadga yo‘naltirilgan nanosistemalarni – 
dvigatellar, stanoklarni, hisoblash uskunalarini, aloqa vositalarini qura olishi lozim. 
U RNK yoki DNK zanjiriga o‘xshash, “perfolentali” almashadigan dasturli 
universal molekulyar robot bo‘ladi.
Yig‘uvchining tashqi ko‘rinishini bir necha atom uzunligidagi manipulyator 
“qo‘lli” nanometr o‘lchamidagi “quti”ga o‘xshash deb tasavvur qilish mumkin. 
Manipulyator uchun boshlang‘ich (dastlabki) material bo‘lib atomlar, molekulalar 
va kimyoviy faol molekulyar konstruksiyalar (qurilmalar) xizmat qilishi mumkin. 
Yig‘uvchining ichiga manipulyator ishlashini boshqaruvchi va uning barcha 
harakatlari dasturi joylashgan uskunalar o‘rnatiladi. Murakkab tuzilishli katta 
molekulalar tashkillash katta joylashtirish aniqligini talab qilgani uchun assembler 
bir necha shunday manipulyatorlarga ega bo‘lishi kerak. 

---

 
1.6-rasm. Assemblerning tashqi ko‘rinishi 
Assembler nimasi bilandir o‘rgimchakka o‘xshab ketadi, u bir “oyoqlari” 
bilan sirtga yopishib tursa, qolganlari bilan atom ketidan atom tarzida murakkab 
molekulyar tuzilmalarni yig‘adi. Nanoassemblerning eng ommaviy sxemasi rasmda 
ko‘rsatilgan (1.6-rasm).
Yig‘uvchilarni – sanoat robotlarini boshqarishda ishlatiladigan, qandaydir 
oddiy tilda dasturlashtirilgan va inson boshqaradigan odatiy kompyuterga ulangan 
nanokompyuterlar boshqarishi lozim. Inson – operator kompyuterda alohidagi 
molekulyar tuzilishidagi qandaydir konstruksiyani modellashtirayotganini ko‘z 
oldimizga keltiraylik. Kerakli ob’ektni “chizib” olib u assemblerlarga buyruq beradi, 
u esa uni birin-ketin (atomma-atom) qura boshlaydi. Biroz vaqtdan so‘ng 
konstruktorda berilgan harakteristikalar bo‘yicha, inson ko‘p ishtirok etmagan, 
tayyor buyum paydo bo‘ladi. 
Assemblerlar ob’ektning tuzilishini molekulyar darajada yozib oluvchi, uni 
atomlarga ajrata oladigan,