1-ma’ruza: Nanofizika asoslari Reja: Mikro va nanoelektronika mikrotexnologiya asoslari

dizassemblerlar
– nanomashinalar bilan birgalikda 
ishlashi mumkin. Masalan, qaysidir bir ob’ektning nushasini yasash uchun, 
dizassembler uni atomma-atom parchalab atom turlari, ularning joylashishi kabi 
barcha ma’lumotlarni assemblerga uzatadi, u esa keyinchalik ob’ekt nushasini 
xohlaganingizcha marta yasab berishi mumkin. Nazariyada bunday nusha 
haqiqiysiga har tomondan o‘xshaydi va uni har bir atomigacha takrorlay oladi. 

---

Dizassemblerlar olimlarga narsalarni va ularning atom tuzilishini yaxshilab 
o‘rganishga yordam beradilar.
Yuqorida aytib o‘tilganidek, assemblerlar 
replikatsiya
(ko‘payish) xossasiga 
ega bo‘ladi. Gap evolyutsiya haqida borganda, unda replikator – bu o‘zida sodir 
bo‘lishi mumkin bo‘lgan barcha o‘zgarishlar bilan birga o‘z-o‘zini nushalay 
oladigan (gen, mim yoki kompyuter virusiga o‘xshash) ob’ektdir. Assembler 
kompyuter buyrug‘iga binoan yoki uni o‘rab turgan muhitga bog‘liq ravishda o‘z 
nushasini tuzish (yasash) yo‘li bilan ko‘payadi (replikatsiyalanadi).
Shunday qilib, o‘zining nushasini yasay oladigan bir dona universal assembler 
yasab olib, biz bir necha soatdan so‘ng, xayotimizni tubdan o‘zgartirib yuboradigan, 
shunaqa mayda assemblerlarning butun qo‘shiniga ega bo‘lamiz. Assemblerlarning 
eng katta muammosi, ularning dastlabki konstruksiyasini yasab olishdir. Shunga 
qaramay, dunyodagi barcha davlatlardagi laboratoriyalar buni amalga oshirishda 
birinchilar qatorida bo‘lishga harakat qilmoqdalar.
Nanotexnologiyalardan foydalanishning imkoniyatlari bitmas-tuganmasdir: 
saraton hujayralarini nobud qiluvchi va zararlangan to‘qima va a’zolarni tiklovchi 
organizmda “yashovchi” nanokompyuterlardan tortib, to atrof muhitni 
ifloslantirmaydigan avtomobil dvigatellari bo‘lgan asbob, qurilmalarni yaratish 
kelajagi mavjud. 
Hozirgi kunda Foresight Institute – nanotexnologiyalar yaratish ilg‘orlaridan 
biri – molekulyar darajada operatsiyalar bajara oladigan nano-manipulyator – “qo‘l” 
va tomonlari 50 nanometr bo‘lgan kubchaga joylashadigan 8 bitli summatorni 
yaratgan odamga 250 000 dollar va’da qilmoqda.
Bunga oz vaqt qoldi. Optimistlarning fikricha, amaliy nanotexnologiyalarning 
gullash davri asrimizning I choragidir. Pessimistlar buni asrning o‘rtalariga borib 
yuz beradi deb hisoblashmoqda. Hozir kelajakda qaysi mutaxassislikni tanlashni 
rejalashtirayotganlar 
nanorobotlarni 
dasturlashtiruvchi 
yoki 
molekulyar 
kompyuterlar konstruktori bo‘lishi haqida o‘ylab ko‘rishsa yaxshi bo‘lsa kerak. 
Chunki bir necha yillardan so‘ng bunday mutaxassislar mashhur bo‘lib ketadilar.