1-ma’ruza. Kompyuter va uning programma ta’minoti. Dasturlash tillarining klassifikatsiyasi

Mashina so’zi. Barcha ma'lumotlar ikkilik kodlar ko'rinishida taqdim etiladi. Yuqoridagi masalalarda quyidagi atamalar kiritildi, ular ikkilik raqamlar to'plamini bildiradi. Ushbu atamalar odatda kompyuterda saqlanadigan yoki qayta ishlangan ma'lumotlarning hajmini o'lchash uchun birlik sifatida ishlatiladi.
Mashina so'zi - bu protsessor birlik sifatida qayta ishlashi mumkin bo'lgan bitlarning eng katta ketma-ketligi.
Mashina so'zining uzunligi har xil bo'lishi mumkin - 8,16, 32 bit va boshqalar. Kompyuter xotirasidagi mashina so'zining manzili ushbu so'zga kiritilgan eng kam bayt manziliga teng.
Adreslash - ma'lumotni xotiraga kiritish va uni adres bo'yicha olish.
Sakkiz bit ikki tomonlama arifmetikaga va A harfi yoki * belgisi kabi belgilarni ifodalash uchun asos yaratadi. Sakkiz bit yoqish va o'chirish holatlarining 256 xil kombinatsiyasini beradi: "all off" (“hammasi o’chiq”) (00000000) dan "all on" (“hammasi yoniq”) (11111111). Masalan, A harfini ko'rsatish uchun yoqish va o'chirish bitlarining kombinatsiyasi 01000001 ga o'xshaydi va * 00101010 belgisi uchun. Kompyuter xotirasidagi har bir bayt noldan boshlab o'ziga xos adresga ega.
Siz 01000001 bit qiymatlari A harfini anglatishini kompyuter qanday qilib "biladi" deb so'rashingiz mumkin, klaviaturada A tugmachasi bosilganda, tizim ushbu kalitdan signalni baytga oladi. Ushbu signal bitlarni 01000001 ga o'rnatadi. Siz ushbu baytni xotiraga yuborishingiz mumkin va agar uni ekranga yoki printerga yuborsangiz, A harfi hosil bo'ladi.
Konventsiya bo'yicha baytdagi bitlar A harfi uchun ko'rsatilgandek 0 dan 7 gacha o'ngdan chapga raqamlanadi:

Bit raqami	7	6	5	4	3	2	1	0
Bit qiymati	0	1	0	0	0	0	0	1

2 ning o’ninchi darajasi 1024 ga teng, u bir kilobaytni tashkil etadi va K harfi bilan belgilanadi. Masalan, 512K xotirali kompyuter 512 x 1024 ni tashkil qiladi, ya'ni 524288 bayt.

Shaxsiy kompyuterlar va mos modellardagi protsessor 16 bitli arxitekturadan foydalanadi, shuning uchun ham xotirada, ham registrlarda 16 bitli qiymatlarga ega. 16-bitli (ikki baytli) maydon so'z deb ataladi. So'zdagi bitlar kompyuter harflari uchun ko'rsatilgandek 0 dan 15 gacha o'ngdan chapga raqamlangan:

Bit raqami	15	14	13	12	11	10	9	8	7	6	5	4	3	2	1	0
Bit qiymati	0	1	0	1	0	0	0	0	0	1	0	0	0	0	1	1

Bundan tashqari: juft so'z (4 bayt), yarim so'z (1 bayt), kengaytirilgan so'z (8 bayt), uzunlik 10 bayt so'z - 10 bayt.

1960-yillarning o'rtalariga qadar kompyuterlar juda qimmat mashinalar bo'lib, faqat maxsus vazifalar uchun foydalanilgan va bir vaqtning o'zida bitta vazifani bajargan.
Ushbu davr dasturlash tillari, ular ishlatilgan kompyuterlar singari, ilmiy hisoblash kabi aniq vazifalar uchun ishlab chiqilgan. Mashinalar qimmat va sekin bo'lganligi sababli, mashina vaqti ham qimmat edi - shuning uchun dasturni bajarish tezligi birinchi o'rinda turardi. Biroq, 1960-yillar davomida kompyuterlarning narxi hatto kichik kompaniyalar ham sotib olishlari uchun tusha boshladi; kompyuterlarning tezligi oshdi va vaqt keldi, dasturlash tillarini yaratuvchilari dasturlarning yozilishining qulayligi haqida emas, balki ularni bajarish tezligi haqida tobora ko'proq o'ylay boshladilar.
Kompyuterlashtirish boshlanganda mashinalar tili o'sha paytgacha odamlar ixtiro qila olmagan yagona til edi. Dasturchilarni qo'pol mashina dasturlash tilidan qutqarish uchun yuqori darajadagi tillar (ya'ni mashina mo’ljallanmagan tillar) yaratildi. To'g'ridan-to'g'ri mashina qurilmalari tomonidan bajariladigan "kichik" (atomar) operatsiyalar "kattaroq", yuqori darajadagi operatsiyalar va butun tuzilmalarga birlashtirildi. Bu odam uchun ishlashi ancha oson va qulayroq edi. Shunday qilib, dasturlash ulkan yutuqqa erishdi: yangi tillar inson bilan kompyuterning mashina tili o'rtasidagi bog'lovchi ko'prikka aylandi.
Kompyuter texnologiyalarining rivojlanishi algoritmlarni (dasturlash tillarini) yozib olish uchun turli xil yangi belgi tizimlarining paydo bo'lishi va umuman dasturlash jarayonining rivojlanish jarayonini belgilab berdi.